21-Şubat-2010 Pazar Darüşşafaka kupası model uçak lastik motorlu serbest uçuş çayır kuşu from vedat kılıç on Vimeo.
15 Eylül 2010 Çarşamba
Lastik Motorlu Uçaklar Nasıl Uçar?
Lastik motorlu uçak yapımına bir önceki videodan ulaşabilirsiniz.
17 Ağustos 2010 Salı
22 Temmuz 2010 Perşembe
Modelcilik
--------------------------------------------------------------------------------
Genel Kavram
Modelciliğe başlarken öncelikle bilinmesi gereken; plastik model ve oyuncak kavramlarının birbirinden farklı şeyler olduğunun anlaşılmasıdır. Yapılmış bir model oynanamayacak kadar kırılgandır ve sadece çok dikkatli bir şekilde zarar vermeden tutulabilir. Yapımı tamamlanmış bir model dokunmak için değil, verilen emeğin ve özenin zevkini , tatminini duyarak seyredilmek içindir.
Araba,kamyon,motosiklet,asker figürleri,tank ve diğer askeri araçlar, uçak,helikopter,uzay araçları,bilim kurgu ile ilgili bir çok farklı konularda modeller (maketler) olmakla birlikte, biz burada modelciliğin en yaygın bölümü olan uçak modelciliğini ele alacağız. Ancak tüm modellerde yaklaşık olarak benzer teknikler kullanıldığı düşünülürse, burada anlatılanlar farklı konularda uğraş veren tüm modelcilere yardımcı olacaktır.
Günümüzde mevcut uçak modellerinin çoğu askeri uçaklardır. Bazı çevrelerin yanlış düşüncelerinin aksine, bunun nedeni modelcilerin savaşı seven insanlar olması değil,savaş uçaklarının diğer uçaklara göre daha estetik,daha ihtişamlı ve göze daha hoş görünen araçlar olmasıdır. Bunun yanı sıra,modelciler farklı ülkelerin farklı dönemlerinin modellerini yapmaktan zevk alırlar,bu onların ilgi alanı olmakla beraber asla politik görüşlerini yansıttığı gibi yanlış bir fikir oluşmasına yol açmamalıdır. Örneğin; yaptığı bir II. Dünya Savaşı Alman uçağının kuyruğuna bir gamalı haç amblemi koyan bir modelcinin amacı sadece maketi tarihsel gerçeklere uygun hale getirmektir. Bu asla onun Hitler in politik ideolojilerinin bir hayranı olduğunu düşündürmemelidir.
İyi bir modelci için temel kavram; modelin gerçekliği yani aslına azami derecede benzemesidir. Bunu gerçekleşmesi için gerekli olan ; model yapımında azami özenin gösterilmesidir. Yok edilmemiş kalıp çizgileri, birleştirilmiş parçalar arasındaki boşluklar,yapıştırıcı taşmaları,parmak izleri,hatalı çıkartmalar ve ölçeğe uygun olmayan detaylar eklenmesi bir maketi modelcilik tabiriyle kötü maket haline getirir.
Doğal olarak,hiç kimse sizi bir model satıcısına gidip istediğiniz bir modeli satın alıp onu 15-20 dakika içinde yapıp bitirmekten alıkoyamaz. Aslında çoğumuz modelciliğe ilk adımını bu şekilde atmıştır. Eğer bundan zevk alıyorsanız ,yaptığınız bir F-16 maketinin burnuna bir pervane ekleyebilirsiniz, kimse bunun için sizi cezalandırmaz. Yeter ki zevk alın çünkü modelciliğin özünde zevk almak,hoşça vakit geçirmek vardır. Ancak profesyonel anlamda modelcilik daha önce de bahsettiğimiz authenticity yani gerçeğine mümkün olduğunca benzetme kavramına dayanır ve bir çok modelci buna uygun olarak modellerini yapmaya gayret ederler.
Modelciler modellerinde weathering adı verilen zaman ve doğanın etkilerinin uçak üzerinde oluşturduğu kirlenmeyi görmekten hoşlanırlar. Yapılan modellere ;çalışan motorların yarattığı kirlenmeyi,hidrolik yağ akıntılarını, boyanın güneşten solmasını, çamur lekelerini,savaşta oluşan hasarı, zamanla oluşan pası eklemek modeli gerçeğine benzer hale getirir.Tüm bunlara özen gösterilerek yapılan bir modelin fotoğrafını gerçeğinden ayırt etmek oldukça güçtür. Özenle yapılmış ve uygun bir ortamda resmi çekilmiş bir modeli izlemek,çoğu zaman en az aslını izlemek kadar hatta bazen çok daha fazla zevk vericidir.
Plastik Modeller
Tahta,metal,kağıt ve resin(reçine) gibi maddelerden model yapımında yararlanılır,ancak biz konumuz olan plastik modellerden bahsedeceğiz. Plastik modellerin çoğu, polystrene plastik denen malzemeden enjeksiyon denen bir teknikle elde edilirler. Polystrene plastik kolayca şekil verilebilen, kesilebilen, bükülebilen,zımparalanabilen,d elinip doldurulabilen, yapışması ve boyanması kolay olan bir malzemedir. Isıya karşı oldukça hassastır, kolayca erir. Polystrene yumuşak olduğundan modellerde detayların gösterilebilmesine olanak sağlar. Ancak küçük maketlerde kullanılan enjeksiyon tekniği daha kaba olduğundan genelde detaya girilmez.
Dünyada model üreten pek çok firma vardır. Bunlardan Italeri,Tamiya, Revell/Monogram,Airfix,Heller, Academy ve Hasegawa ilk akla gelen birkaçıdır. Bu firmalar sadece model uçak değil,diğer model çeşitlerini de üretirken sadece belli bir konu üzerinde yani sadece model uçak,gemi veya asker figürleri üreten daha küçük firmalar da vardır. Ayrıca bu firmaların mevcut modellerini gerçeğe daha yakın hale getirmek için pilot koltuğu,kanopi camı ve benzeri aksesuar parçaları üreten firmalar da mevcuttur.
Plastik modeller; plastik kalitesi,döküm kalitesi,ölçek ve parça sayısı gibi bazı faktörlere bağlı olarak fiyat farklılıkları gösterirler. İthalat koşulları ve nakliye masrafları da bunu etkiler. Bu nedenle parça sayısı az,küçük ölçekli bir modelin fiyatı daha büyük ölçekli bir modelden fazla olabilir.
MODEL KUTUSU VE İÇERİĞİ
Birçoğumuz henüz bir model yapmamış olsak da bir plastik model kutusu görmüşüzdür. Bunlar model veya hobi dükkanlarında,bazı oyuncak satıcılarında ve bazı büyük marketlerde satılırlar. Üzerinde kutunun içindeki yapılmamış olan maketin bir resmi veya çizimi vardır. Genellikle renkli ve gösterişli resimlerdir. Bazılarında kutu yanlarında modelin zorluk derecesini,parça sayısını veya bazı detaylarını gösteren açıklayıcı bilgiler ve resimler bulunur.
Kutunun içinde şeffaf torbalara konmuş değişik renkte(genellikle gri) model parçalarını içeren plastik şablonlar,modelin planı,bazen ayrı bir boyama planı ve decal denen çıkartmalar bulunur. Modelin planı ve boyama planı son derece açıklayıcı olarak ve parçaların numaralandırılması esasına göre hazırlanmıştır. Planlar bir uçağın birden fazla versiyonunu göstererek,modelciye kutudan çıkan maketi farklı şekillerde yapabilme olanağı sağlar. Bazı model kutuları yapım için gerekli yapıştırıcı ve boyaları içerse de genelde çoğu model kutusunda yapıştırıcı ve boyaları bulunmaz.
Model parçaları kutunun içinde plastik şablonlar halinde bulunur. Bu, modelciye parçaların kaybolmaması, karışmaması ve küçük parçaların şablon üzerinde iken boyanması gibi kolaylıklar sağlar. Modellerin parça sayısı basit modellerde 15-20 iken, detay içeren ve büyük ölçekli maketlerde 200-300 e kadar çıkabilir.
Parçalar genellikle gri veya yeşil renkte olurlar,ancak bazı markaların bir kutuda birkaç farklı renkte plastik içeren modelleri de vardır. Bunun amacı ya maketin boyanmasa bile göze hoş görünmesini sağlamak,ya da boyama işleminde modelciye yardımcı olmaktır.
MODELİN ÖLÇEĞİ
Bir modelin büyüklüğü 2 faktöre bağlıdır :
1)Modeli yapılan nesnenin gerçek büyüklüğü
2)Modelin ölçeği
Buna dayanarak diyebiliriz ki ;aynı ölçekteki bir II. Dünya Savaşı avcı uçağı ile bir Boeing-747 yolcu uçağı arasında büyüklük açısından çok fark vardır. Model ölçeği 1/48,1/72 gibi rakamlarla gösterilir. Ölçeğin paydası büyüdükçe model küçülür. Uçak modelleri çoğunlukla 1/72 ölçeğinde olurlar yani gerçek uçağın 72 kez küçültülmüşü şeklindedirler. 1/48 ölçek de havacılıkla ilgili modellerde sık kullanılan bir ölçektir. Nadiren de olsa 1/24,1/32 ve 1/144 ölçekli uçak modelleri de vardır. Tank ve diğer zırhlı araç ile asker figürü modellerinde en çok 1/35,araba ve kamyonlarda 1/24,gemi modellerinde ise 1/350 veya 1/720 kullanılır.
Modelcinin yapacağı maketlerdeki seçeceği ölçek kişisel tercihine bağlıdır. Bu seçim yapılırken bilinmesi gereken genel kural; ölçek ne kadar büyük olursa modelin de büyüyeceği ve detaylara inme olanağının artacağıdır. Ölçeğin paydasındaki rakam büyüdükçe model küçülür. Özellikle 1/48 ölçekli uçak maketleri,modelcilere çok küçük parçalarla uğraşmalarına gerek kalmadan oldukça büyük ve detaylı modeller yapma olanağı verir.Bir maket ne kadar büyük olursa o kadar fazla detay görülebilir hale getirilebilir. Ancak büyük ölçekli maketlerin daha pahalı olduğu ve bittiğinde daha büyük bir alanı kaplayacağı unutulmamalıdır.
Aşağıda resimlerde farklı ölçeklerde bir pilot figürünün aralarındaki farkı görebilirsiniz.Büyük maketlerde detay çalışmaları daha kolay yapılır.
ÇALIŞMA ORTAMI
Model yaparken,yapıştırıcı,boya ve tiner gibi çeşitli kimyasal maddeler ile çalışıldığından çalışma ortamının kolay temizlenebilir ve dökülme, sıçrama,lekelenme gibi olaylardan etkilenmeyecek bir ortam olması gereklidir. Örneğin;pahalı bir mobilya masanın başına oturup maket yapmak çok akıllıca değildir. Model yaparken mutfak masası veya benzeri eski bir masa üzerine naylon veya eski gazeteler kaplanarak kullanılabilir. Çalışma ortamı konusunda en önemli nokta; birkaç saat boyunca rahatsız edilmeden model yapılabilecek ,yapıştırılan veya boyanan maketlerin en az bir gece boyunca dokunulmadan kalabileceği bir ortam bulmaktır.
Çalışılan ortamın düz,kuru ve toz barındırmayan bir yer olması gereklidir. Ortamda mutlaka iyi bir ışık kaynağı bulunmalıdır. En ideal ışık kaynağı üzerinde bir büyüteci olan masa lambası şeklinde olanlardır. Ancak bunların az ısı yayanları tercih edilmelidir,çünkü uzun süre lambanın ısısına maruz kalan maketlerde erimeler veya eğilmeler olabilir. Maketlerin çoğunlukla gri plastikten yapılmış olması yere düşen küçük parçaların bulunmasını zorlaştırır,iyi bir ışık kaynağı bu konuda da yardımcıdır. Küçük parçaların kapaklı şeffaf kavanozlarda saklanması da bu parçaların boyama ve montaj aşamalarında kaybolmamalarını sağlar.
Yapışkan ve boyanın kokusu kimilerine iyi,kimilerine kötü gelebilir ama kesin olan solunduğunda zararlı olmasıdır. Boya yaparken ve özellikle boya tabancası yani airbrush kullanırken, çalışma ortamının havasına bir çok küçük boya parçacığı karışır. Bunu önlemek için model yaparken ortamın havalanmasını sağlamak,boyanın dağılmasını engelleyecek şekilde maketi bir kutu içinde boyamak ve maske takmak yararlı olur. Enamel denen maket boyası,yağlı boya gibi toksik boyalar ve tiner asla yatak odası,oturma odası gibi ortamlarda kullanılmamalıdır. Akrilik yani su bazlı boyalar gibi toksik olmayan boyalar kullanılırken de mutlaka iyi bir havalandırma sağlanmalıdır. Çalışılan ortamın camlarının açılması bile yeterli bir havalandırma sağlar,yine de yapıştırıcı ve boya kullanırken arada molalar verip,çalışma ortamı dışına çıkılarak hava alınması iyi olur.
--------------------------------------------------------------------------------
MODELCİLİK ALETLERİ
Basit bir maket alet kutusu aşağıdaki aletleri içerir;
-Yan keski
-Kesici uçları değişebilen bir maket bıçağı
-Küçük eğeler ve törpüler
-Değişik kalınlıklarda zımpara (600-1500 arası)
-Küçük parçaları tutmak için cımbız veya penset
-Değişik kalınlıkta fırçalar
-Boyalar
-Maket yapıştırıcısı
-Maskeleme bandı
-Boya tabancası/airbrush (isteğe bağlı)
Makas,matkap gibi malzemelerin yanısıra evde kullanılan pek çok küçük aletten de modelcilikte yararlanılabilir. Bunlardan birkaçı ; kürdanlar, dondurma çubukları,toplu iğneler,pipetler ve paket lastikleridir.
Önemli olan yaratıcı olmaktır. Örneğin; lastikleri boyarken uçağın tekerleklerini kürdanlara takıp bunu da bir silgiye saplamak boyama esnasında büyük kolaylık sağlar. Paket lastiklerinden yapıştırılan gövde parçalarının birarada tutulmasında,pipetlerden boya kutularından boya alınmasında,dikiş iğneleri veya enjektör uçlarından uçak burunlarında yararlanılabilir. Küçük plastik parçalar ise ısıtılıp uzatılarak anten veya tel olarak kullanılabilir.
Yan keski; maket parçalarının şablondan ayrılmasında kullanılır. Şablonla maket parçalarının bağlantı bölgeleri özellikle büyük ölçekli modellerde kalın olduğu için bu işlem sırasında maket bıçağı kullanmak hem zordur, hemde bıçağın keskin ucunun kırılıp etrafa sıçraması gibi tehlikelere yol açabilir.
Maket bıçağı; küçük parçaların şablondan ayrılmasında ve parçaların temizliğinde kullanılır. Pek çok değişik marka ve şekilde maket bıçakları vardır.
Cımbız veya pensetler;küçük maket parçalarının montajı ve boyanması sırasında yardımcı olurlar. Decallerin yapıştırılması için her modelcinin en az bir adet ince uçlu cımbıza ihtiyacı vardır. Bu aletin sivri uçlarının da maket bıçağı gibi tehlikeli olabileceği akıldan çıkarılmamalıdır.
Küçük eğeler ve zımparalar; modelin üzerindeki fazla plastikleri ve kalıp döküm çizgilerini yok etmede kullanılır. Eğeler ve törpüler daha çok düz ve geniş yüzeylerde kullanılırken,zımparalar tüm maket parçalarını temizlemede yardımcıdır. 600 ile 1500 arası zımparalar modelcilik için idealdir. Zımparalarda rakam büyüdükçe zımpara incelir ve zımpara ne kadar ince ise yapılan temizlik o kadar tatmin edici olur.
Maskeleme bandı; boyama işlemi sırasında modelin istenmeyen bölümlerini boyadan korumak amacıyla ve yapıştırılan maket parçalarının birbirine sağlam ve boşluksuz yapışmasını sağlamak amacıyla kullanılır.
MODEL SEÇİMİ
Hangi modeli satın alıp yapacağına karar vermek zordur. Farklı konularda ve ölçeklerde seçilebilecek binlerce maket vardır. Modelcilerin çoğu belli bir alanda çalışırlar,yani belli bir ölçekte ve belli bir zaman diliminde seçtikleri bir veya birkaç ülkenin maketlerini yaparlar. Örneğin;II. Dünya Savaşı dönemine ait 1/72 ölçekli Alman uçakları gibi.
Çoğu modelci hemen yapmayacak olsalar bile,daha sonra yaparım düşüncesi ile model satın almaktan hoşlanır. Bu nedenle modelcilikle ilgilenen kişilerin evlerinde yapılmamış modellerden oluşan stoklar oluşur. Bu olay bir çok kişiye aptalca gelebilir,ama bunu ancak modelciler kolayca anlayabilir. Bir modelci için, kutunun naylon ambalajını açmak,el değmemiş plastik parçaların kokusunu duymak ve şablonları incelemek büyüleyici derecede zevk veren bir andır.
Bir çok modelci maketi yapmaya başlayıp bir süre yaptıktan sonra eline geçen bir dergide kendi yaptığı maketin veya yaptığı maketin gerçeğinin son derece güzel bir resmiyle karşılaştığında,hemen hemen her modelcinin içinde olan mükemmeliyetçi zihniyetle sonucun gerçeğine uygun olmayacağını, ortaya çıkacak modelin kendisini tatmin etmeyeceğini düşünerek yaptığı maketi yarım bırakır. Bu nedenle bir maketi yapmaya başlamadan önce,sonuçta ortaya çıkması planlanan maketten beklentinin ne olduğu iyi düşünülmelidir. Gerçekçi olmak en doğrusudur; ilk kez model yapan veya ilk kez boya tabancası kullanan bir modelcinin yaptığı modelle bir başarı kazanacağını düşünmesi hayaldir. Başlangıç olarak daha düşük hedefler alınmalıdır. Henüz modelciliği yeni başlamış ya da yıllarını vermemiş bir modelcinin yaptığı maketleri dergilerde,kitaplarda gördükleriyle karşılaştırmak yerine kutudan çıkan planda belirtilenlere azami derecede uyarak modelini yapması daha akılcıdır.
Başlangıçta yapılan hatalar modelciyi yıldırmamalıdır. En usta modelciler bile başlangıçta fırça izleri, yapıştırıcı taşmaları,dolgu hataları, şeffaf parçalarda buğulanma,hava kabarcıkları içeren decal uygulamaları gibi hatalar yapmışlardır.
MODEL YAPIM AŞAMALARI
Bir model yapmanın aşamaları kabaca şu şekilde sıralanabilir :
1.Plandaki yapım bilgileri okunur.
2.Bu bilgilere göre parçalar şablondan kesilerek çıkartılır.
3.Numaralarına uygun şekilde yapıştırılarak maket oluşturulur.
4.Boyama planına göre model boyanır.
5.Decaller yapıştırılır.
Bunlar basit bir şekilde maket yapım aşamalarıdır. Parçaları bu şekilde birleştirip boyamak insana zevk verir ve ortaya bir model çıkar. Ancak yapılan maketin gerçeğe uygun olması için bunlara eklenmesi ve dikkatle uygulanması gereken bazı ek aşamalar vardır.
Yapılacak modelin gerçeğinin görülmesi,hakkında kitap,dergi veya internet sayesinde bilgi edinilmesi elde edilecek sonucun gerçeğe daha yakın olmasına yardımcı olur. Bu nedenle profesyonel anlamda modelcilik beceri,dikkat ve özen gösterme gibi özelliklerin yanısıra iyi bir gözlemcilik ve araştırmacılık gerektirir.
Gerçeğine uygun bir model yaratmak için gerekli aşamalar şu şekilde olmalıdır:
1.Yapılacak model hakkında araştırma yapılır.
2.Plandaki yapım bilgileri sadece okunmakla kalmaz,değerlendirilir.
3.Gerekli parçalar şablondan kesilerek çıkarılır.
4.Çıkarılan parça temizlenir. Yıkanarak veya silinerek döküm esnasında kullanılan yağ temizlenir. Daha sonra maket bıçağı ve zımpara kullanılarak kalıp çizgileri ve fazla plastik parçaları yok edilir.
5.Önce maketin küçük parçalarının montajı yapılır. Örneğin; bir uçak maketi yaparken öncelikle koltuk,ön ve yan paneller ve kokpit zemini gibi parçalar birbirine monte edilerek kokpit oluşturulur.
6.Montajı yapılan küçük parçaların zımparalama,dolgu,boyama gibi işlemleri yapılır.
7.Montajı yapılan küçük parçalar biraraya getirilerek model oluşturulur.
8.Oluşan model elde edilen bilgiler doğrultusunda gerçeğine uygun olarak boyanır.
9.Decaller yapıştırılır veya gövde işaretleri boyanarak yapılır.
10.Weathering denilen kirletme işlemi yapılır.
11.Son detaylar eklenerek model bitirilir.
Planlama aşaması çok dikkatle yapılıp, aşamalara doğru sırayla uyulmalıdır. İyi yapılmayan planlama ve sıralamaya uyulmaması geri dönüşümü olanaksız olaylara veya hatalara yol açabilir. Ancak bazı işlemlerin modelin planındaki sıralamaya bağlı olmadan yapılmasının gerekebileceği unutulmamalıdır. Örneğin; koltuk,levye ve pilot figürü yapıştırılmış bir kokpitte ön panel detaylarının boyanması çok zor hatta imkansızdır. Bazı decallerin model bittikten sonra değil,montaj esnasında takılması gerektiği, parçaların montajından sonra bunun olanaksız hale gelebileceği akıldan çıkarılmamalıdır.
MODELİN TEMİZLENMESİ
Basit bir araştırma,model planının incelenmesi ve aletlerin hazırlanmasından sonra,artık plastikle çalışmaya hazır hale gelmiş sayılabiliriz. Bu bölümdeki konumuz; modellerin yapıştırılmadan önce yapılan temizliği , model parçalarının yapıştırılması,yapıştırma sonrası kalan model boşluklarının doldurulması ve zımparalama aşamaları olacak.
Başlangıç olarak ilk dikkat edilecek nokta; maket parçalarının şablondan ayrılırken bir yan keski, makas veya maket bıçağı kullanmaktır. Parçaları asla kopararak çıkarmamak gerekir.Doğru yerden koparılsa bile, bu sırada makette kırılma ve çatlamalar oluşabilir. Küçük parçalarda oluşan bu tür sorunları gidermek zordur. Şeffaf olan parçaları şablondan ayırırken ise daha fazla özen gösterilmelidir,zira bu parçalar daha kırılgan ve tamir edilmeleri daha da zordur.
Parçayı şablondan dikkatle ayırdıktan sonra sıra temizleme işlemine gelir. Tüm maket parçaları dikkatle temizlenmelidir.Maket bıçağı ile yontarak veya zımpara yardımıyla maket parçasında bulunan çapak denilen tüm fazla plastik kalıntıları yok edilmelidir.Bu işlem yapılırken modelin kendi detaylarının bozulmamasına özen göstermek gerekir. Maket bıçağıyla temizleme işlemi yaparken oluşabilecek el kesilmeleri akla getirilmeli, maket bıçağı daima ele doğru değil dışarı doğru tutulmalıdır. Aksi taktirde ciddi yaralanmalar olabilir.
Temizlemenin son aşaması maket parçalarının yıkanmasıdır. Maket plastiği yapımı sırasında kalıbından kolayca ayrılması için yağlanır. Bu yağ maket parçaları üzerinde ince bir tabaka halinde kalır ve eğer temizlenmezse boyama işlemi sırasında ve sonrasında sorunlara yol açar. Bu nedenle maket parçalarının ılık sabunlu veya deterjanlı bir suyla yıkanıp durulanması yararlı olur.
MODELİN YAPIŞTIRILMASI
Snapkit denen yapıştırıcı gerektirmeyen birbirine geçen parçalardan oluşan modeller olmasına rağmen,bunları oyuncak kabul etmek gerekir. Gerçek modeller farklı yapıştırıcılar kullanılarak yapılır. En çok kullanılan; modelle uğraşanların maket yapıştırıcısı olarak adlandırdığı polstyrene yapıştırıcıdır. Bu yapıştırıcı uygulandığı yüzeylerdeki plastiği eriterek parçaların birbirine kaynamasını sağlar. Çok çabuk kurumaz ama kuruduktan sonra parçaların ayrılması çok zordur. Boyalı parçalarda boya, plastik ile yapıştırıcı arasında bir engel oluşturduğundan ya yapıştırılacak boyalı kısımdaki boyayı kazımak ya da başka bir yapıştırıcı kullanmak gerekir. Polystrene yapıştırıcıyı kullandıktan sonra parçaların ayrılmayacağı göz önünde tutularak,yapışacak parçaların önceden uygunluğunun denenmesi akıllıca bir harekettir.
Model yapıştırıcıları direkt veya fırça, kürdan gibi aletler yardımıyla uygulanabilir. En ideal olan ve profesyonel modelciler tarafından tercih edilen iğne uçlu yapıştırıcılardır. Hem temiz çalışma olanağı verir,hem de az miktarda kullanıldığı için ekonomiktir. İğne uçlu yapıştırıcılar kullanılırken karşılaşılan tek sorun; kullanım aralarında iğnenin ucunda yapıştırıcının kurumasıdır. Bu sorun ince bir tel yardımıyla veya ısıtılarak çözülebilir.
Yapıştırıcı kururken uygulandığı iki parçanın birbirine bastırılması sağlam bir birleşme sağlar. Paket lastikleri,şeffaf bant veya maskeleme bandı kullanılarak bu işlem kolaylaştırılabilir. Parçaların en az bir gün veya gece boyunca kurumaya bırakılması en idealidir.
Her ne kadar dikkat edilirse edilsin; küçük bir miktar yapıştırıcı modele bulaşabilir ya da yapıştırılan iki parça arasından taşabilir. Bu durumda;asla yapıştırıcı silinmeye çalışılmamalıdır. Aksi taktirde yapıştırıcı daha geniş bir alana yayılarak plastiği bozar. Yapılması gereken 1 veya 2 gün kurumaya bırakılıp daha sonra zımpara kullanılarak fazla yapıştırıcının temizlenmesidir.
İyi bir model yaratmanın tek yolu; sabırlı olmaktır. Bir modelin iki yapım aşaması arasında uzun süre beklemeniz gerekebilir. Bir çok modelci gövde montajından sonra yaklaşık 2 gün maketlerini kurumaya bırakırlar. Bu süre gerçekten uzun bir süredir,ama bir çok şekilde değerlendirilebilir. Bu yollardan bir tanesi de bir maketin aşama aralarındaki boş zamanları aynı anda diğer bir maket daha yaparak değerlendirmektir. Sabırsızca yapılan maketlerde sonuçta ortaya çıkan; tatmin etmeyecek bir çalışma veya kötü bir makettir.
Modelcilerin kullandığı diğer bir yapıştırıcı japon yapıştırıcısı olarak da bilinen cyanoacrylic yapıştırıcıdır. Bu yapıştırıcı daha sağlam bir birleşme sağlar,boyalı parçalarında yapışmasına olanak verir ve küçük alanlarda dolgu amacıyla kullanılabilir. Saniyeler gibi çok kısa sürede kurur ve kuruyunca kolayca zımparalanabilir. Şeffaf parçalarda kullanılmamalıdır, aksi taktirde erime ya da buğulanma gibi sorunlara yol açar. Bu yapıştırıcı kullanılırken dikkatli olunması gerekir. Ele bulaştığında parmaklar kolayca birbirine yapışabilir ve ayrılması çok zor ve acı vericidir. Bu durumda yapılması gereken parmakları dayanılabilecek kadar sıcak bir suyun altına tutup yapıştırıcının bir ölçüde yumuşamasını sağlamaktır. Cyanoacyrlic yapıştırıcı kullanılırken tek kullanımlık ameliyat eldivenleri giyilmesi iyi olur,yine de eller kesinlikle yüze ve gözlere yaklaştırılmamalıdır.
Mobilyacılıkta kullanılan beyaz tutkaldan da modelcilikte yararlanılır. Bu tutkal plastiğe zarar vermez,kuruduğunda iz bırakmaz ve kullanımı kolaydır. Sağlam bir birleşme sağlamadığı için büyük parçaların yapıştırılmasında kullanılmaz; iz bırakmama özelliği nedeniyle şeffaf parçaların yapıştırılmasında tercih edilir.
BOŞLUKLARIN DOLDURULMASI
Parçalar yapıştırılırken azami özen gösterilmesine rağmen,modelin üretimine bağlı veya temizlenme sırasında oluşması kaçınılmaz olan maket boşlukları mutlaka doldurulmalıdır. Bu boşluklar en çok iki gövde parçası ile gövde-kanat birleşim yerlerinde görülür. Doldurulmadıkları taktirde modelin gerçeğine uygun olması düşünülemez.
Değişik bir çok markada dolgu malzemesi olmakla beraber,bunların hepsi yaklaşık olarak aynı işi yaparlar. Temelde 2 farklı dolgu maddesi vardır.
Birincisi ; tek bir maddeden oluşan ve direkt olarak kullanılabilen putty denen dolgu maddesidir. Daha çok küçük yüzeylerin doldurulmasında kullanılır. Doldurulacak kısma putty sürülür,gece boyunca kurumaya bırakılır ve ertesi gün yüzey zımparalanarak düzeltilir. Putty, çatlama ve kırılma gibi olaylarla karşılaşmamak için birkaç kat halinde uygulanmalıdır.
Büyük boşluklarda veya modele yeni bir şekil vermek için ikinci madde epoxy putty tercih edilir. Bu iki farklı maddenin karıştırılmasıyla elde edilen daha sert bir maddedir. Teknik olarak aynen putty gibi kullanılır ancak sertleşme süresi biraz daha uzun olabilir. Hangi malzeme kullanılırsa kullanılsın dolgu işlemi sırasında dikkat edilmesi gereken nokta; bu maddelerin plastiğe temas ettiklerinde bir miktar ısı oluşturduğudur. Bu nedenle büyük yüzeylerde dolgu uygulamanın plastiği az da olsa eritebileceği düşünülerek dikkatli olunmalıdır. Küçük boşlukların doldurulmasında japon yapıştırıcısından da yararlanılabilir.,
resimler hariç forumbeta.com'dan alıntıdır.
20 Temmuz 2010 Salı
1.ön hazirlik:
bir maketin kutusu açildiginda ilk yapilmasi gereken decallerin ve seffaf parçalarin korumaya alinmasidir. daha sonra plan dikkatlice incelenmelidir. tüm parçalar deterjanli ilik su ile yikanmalidir.
2.montaj:
2.1 parçalarin yerinden çikarilmasi:
parçalar montaj sirasina göre teker teker yerlerinden çikarilmalidir. enjeksiyon kitlerde parça kendilerini çerçeveye baglayan koldan 3 mm kadar içeriden yan keski ile kesilmeli,kalan parça maket biçagi ile kesilmelidir. parça asla çekilerek ya da kivrilarak yerinden kirilip çikarilmamalidir. böyle yapilirsa baglanti yerinde ancak dolgu malzemeleri ile tamir edilebilecek çatlaklar olusur. dolayisiyla maket biçagi ile yapilacak temiz bir kesim, zamandan, malzemeden ve dolayisiyla paradan tasarruf saglar. vacuform kitlerde parça tabakadan komple kesilerek çikarilir. biçak 45 derece egik tutulmalidir. resin parçalar ise maket biçagi ya da testere ile tasiyicilarindan ayrilir.
parça kontrol edilip varsa çapaklari ve kesim izleri tesviye edilir. bu islem için ege, zimpara ya da maket biçagi kullanilabilir.
parça yerine yapistirilmadan önce uygunlugu test edilmeli, çarpiklik varsa düzeltilmelidir. ayrica yapistirma yüzeylerinin de düzgünlügü kontrol edilmelidir.
2.2 yapistirma:
tüm çapaklar, egrilikler ve orantisizliklar temizlenip düzeltildikten sonra parçalar montaj sirasina göre dikkat edilerek ve uygun yapistirici seçilerek yapistirilir. bu islem yapilirken sonraki parçanin nasil yapistirilacagina da dikkat edilmelidir.
resin ve metal parçalar cyano* ile, plastikler standart yapistirici* ile yapistirilmalidir. büyük parçalar birbirine bantlanmali ya da lastik ve/veya iskence ile sikistirilmalidir.
boyali ya da kromajli parçalarin yapistirma yüzeyleri temizlenmelidir. içeride kalacak parçalarin önceden boyanmasi unutulmamalidir. yapistirici tek tarafli olarak sürülmeli ve mümkün oldugunca az kullanilmalidir. fazla yapistirici sanilanin aksine kuvvetli bir yapistirma saglamaz, aksine tasarak yüzeyi bozabilir.
kanat, gövde gibi düz yapistirma yüzeyleri olan bu parçalarin bu yüzeyleri mümkün oldugunca temiz ve düz olmalidir. bu tip parçalar düz cam olan tam bir tabaka zimpara kagidina dairesel hareketlerle sürtülerek temizlenebilir. çogu zaman birlesme yüzeylerinde bulunan kilavuz girinti ve çikintilar olmadan daha iyi bir yapistirma saglanabilir. parçalar bir araya getirilmeli,birlesme yüzeylerine likit yapistirici sürülmelidir. daha sonra sikistirmalidir.
cyanoacrylat yapistiricilar asla bulunduklari siseden direk kullanilmamalidir. kontrolü saglamak için, yapistirici bir parça naylon, plastik ya da alüminyum mutfak folyosu üzerine, ya da en iyisi ters çevrilmis boya sisesinin iç bükey olan dibine bir kaç damla alinmali, buradan ince tel, kürdan gibi bir malzemenin ucu batirilip, uçta kalan damla istenilen yere uygulanmalidir.
yüzeye tasan yapistiricilar hiç dokunulmadan kurumaya birakilmali,daha sonra zimpara, ege ya da maket biçagi ile temizlenmelidir.
uçak maketlerinde eger kanopi ve inis takimlari açik yapilacaksa ayrica boyanip en son monte edilmelidir. burada beyaz tutkal ya da cyano kullanilabilir.
küçük pencere ve isiklar daha sonra da yapilabilecegi için ihmal edilebilir.bu konu detaylandirma bölümünde anlatilacaktir.
2.3 bosluklarin doldurulmasi:
bu is için puttyler ya da cyano kullanilir.maketlerin birlesme yüzeylerindeki bosluklar mutlaka doldurulmalidir. örnegin, 1/32 ölçek bir makette birlesme yüzeyinde 0,5 mm bosluk kalmis olsun. eger burayi doldurmazsaniz bu gerçek aracin tam orasinda 16 mm bir bosluk oldugu anlamina gelir.
hemen tüm uçaklarin gövdeleri monokoktur,yani bir çok baglantinin nereden yapildigini anlayamazsiniz. dolayisiyla bu yekpare ifadeyi verebilmek için bu bosluklarin doldurulmasi gerekir.
tüm puttyler,epoksyler hariç, ispatula benzeri bir aletle uygulanmalidir. standart putty için, putty tam bosluk tepe seviyesinde sürülürse, kuruyunca çekecegi için yüzey düzelmis olmaz. bu seviyenin biraz üzerinde kabarik olarak sürmek daha mantiklidir. kuruyunca tesviye edilerek istenilen seviyeye getirilebilir.
bosluklar,özellikle iki yüzey arasinda seviye farki yoksa, cyano ile daha çabuk ve saglam sekilde doldurulabilir. zap a gap ya da baska her hangi bir cyano, daha önce anlatilan yöntemle, bir aplikatör yardimiyla istenilen yere uygulanir. ya dogal olarak kurumasi beklenir ya da küçücük bir damla hizlandirici ilave edilir. bir kaç saniye sonra zimparaya hazirdir. hizlandirici kullanildiysa fazla beklenmemelidir. zira zaman geçtikçe yapistirici plastikten çok daha sert hale gelir ve tesviyesi zorlasir.
2.4 kaybolan detaylari yenileme:
özellikle disa detay kitlerde zimparalamadan dolayi detaylarin kaybolmamasi için, macunlanacak kismin çevresi maske bantlari ile koruma altina alinabilir. bant üst seviyesine kadar sürülen putty daha kurumadan bantlar kaldirilir ve ince bir putty hatti elde edilebilir. putty kuruyunca çevresi bir daha bantlanir. böylece hem daha az putty oldugu için daha az zimparalama gerekir,hem de zimparalanirken çevre detaylar korunmus olur.
bosluklarin doldurulup tesviye edilmesinden sonra sira kaybolan detaylarin yenilenmesine gelir. kaybolan içe detaylar ince çelik cetvel ve/veya labelling tape yardimiyla scriber ile kolayca yenilenebilir.
kaybolan disa detaylarin yenilenmesi ise biraz daha zahmetlidir.
kaybolan disa detaylar iki sekilde yenilenebilir. ilk yöntem, kaybolan disa detaya ilk dik detaya kadar bütün disa detayin zimparalanmasi ve yerine içe detay açilmasidir. bu nispeten kolay bir yöntemdir ve belirli bir mesafeden detayin içe mi disa mi oldugu belli olmaz. ama ille de disa detay istiyorum diyorsaniz, yukaridaki sekilde görünen tel çekme metodu ile çerçeveden keseceginiz bir parça plastikten ince bir ip olusturulur.
bu iplik, boydan boya ince cyanoya batirilir ve dogruca kaybolan detayin yerine yapistirilir.kuruyunca sünger zimpara ile zimparalanir. dikkat edilmesi gereken nokta, bu yeni detayin her noktasina yapistiricinin sürülmüs olmasidir.
scriber ile detay açarken dikkatli olunmalidir. kazima açisinin degismemesine özen gösterilmelidir. ayrica detay bir kerede açilmaya çalisilmamalidir. öncelikle düsük basinçta scriber in çalisabilecegi ince bir çizgi çizilmeli, daha sonra bir kaç geçiste istenilen detay derinligine ulasilmalidir. ölçege göre uygun derinlikte detay açilmali, abartmaktan kaçilmalidir. scriber in açisi , her çekiste ince bir tel plastik kaldiracak sekilde ayarlanmalidir. detay açimi bittikten sonra yüzey ince zimpara ile temizlenmeli, detaylar kontrol edilmeli, derinlik farklari ve açilmamis ya da tikanmis detaylar düzeltilmelidir.
tüm doldurma ve detay açma islemlerinin ne derece basarili oldugunu anlayabilmenin ve boyamadan önce olasi hatalarin farkina varabilmek için tüm doldurulup düzeltilmis yerlere chorome silver boya sürün. chorome silver boya, fazlaca parlak oldugu için, yüzeydeki her türlü kusuru bir anda gözünüzün önüne serecektir. daha sonra boya kurumadan sentetik tiner ile silin ve hata görünen yerleri düzeltin, sonra tekrar ayni testi yapin ve hala sorun varsa onlari da düzeltin, sorun kalmayana kadar islemi tekrar edin.
3.boyama
boya çesitlerini anlatirken,maketi maket yapan seyin boyama oldugunu söylemistim. bu yüzden boyamaya geçmeden önce maketin gerçekten boyamaya hazir oldugundan emin olmak için yukarida anlattigim chorome silver boya testini ihmal etmeyin. çiplak gözle fark edemediginiz kusurlar boyaninca birden ortaya çikarlar, dolayisiyla bu testten geçen maket boyamaya hazir demektir,ama bu hemen boyamaya baslayacaginiz anlamina da gelmez.
3.1 yüzey hazirligi:
boyamaya hazir hale gelen maketi, öncelikle eski bir dis firçasi ile ilik su ve sabun kullanarak (bulasik deterjani degil,bildiginiz sabun)iyice yikayin, özellikle köselerde ve detaylarda birikebilecek her türlü tozdan ve elinizden bulasmis dogal yag ve kirlerden temizlemek için firçayi mümkün oldugunca yüzeye bastirin. yikama islemi bittikten sonra maketi tozdan uzak bir yerde kendi halinde kurumaya birakin. bazi kaynaklarda tavsiye edildigi gibi saç kurutma makinesi kullanmayin. çünkü hizli hava hareketi, plastigin statik elektriklenmesini , dolayisiyla boyama sirasinda ve boya kururken toz kapma riskini arttirir.kuruyan makete çiplak el ile dokunmamaya gayret gösterin. pek çok kaynak ameliyat eldiveni giyilmesini tavsiye eder ama bes ameliyat eldiveni fiyatina 100lük pakette steril olmayan ama son derece temiz olan muayene eldivenlerinden alinabileceginden bahsetmezler. yani ameliyat eldiveni yerine muayene eldiveni kullanabilirisiniz,maketleriniz hastalanmayacaktir,korkmayin :)
kuruma bittikten sonra yüzeye bir kat primer uygulayabilirsiniz. bu ana renk boyalarin daha iyi yapismasi için bir zemin olusturacagi gibi, gözden kaçirdiginiz hatalari da görmenize yardimci olacaktir. primer olarak testors firmasinin primerini kullanabileceginiz gibi,çok açik bir gri de kullanabilirsiniz. özellikle koyu plastiklerin üzerine açik renk ve örtücü olmayan beyaz, sari ve kirmizi renklerin altina primer atmaniz bu renklerin tam olarak kendini gösterebilmesi için zaruridir. primer boya atildiktan ve kuruduktan sonra, yüzeyi 1200 n umara su zimparasi ile hafifçe zimparalayip, muhtemel tozlardan arindirdiktan sonra maketi bir kez daha yikayip ana boyaya tam hazir hale getirmis oluruz.
3.2 kamuflaj ve maskeleme
yüzey hazirligi bitince ana boyamaya geçilebilir.araç mat ise boyama pek sorun çikarmaz.parlak ise bir dolu sorunla karsilasmaniz isten bile degildir. kamuflajlarda önce açik renklerden baslanmalidir, zira koyu renk, açik rengi kolay örter. dolayisiyla uçaklarda önce alt rengi boyamak daha dogrudur.
kamuflaj deyince ve eger bir airbrush iniz da varsa, bir tercihle karsi karsiya kalmaktayiz.bu tercih, kamuflajin hatlarinin keskin mi, yoksa yumusak mi olmasi gerektigidir. gerçek araçta keskinse zaten seçenegimiz yok,ama yumusaksa makete bunu nasil geçirecegimiz önemlidir. bazi maketçiler, 1/72 gibi küçük ölçeklerde bu geçisin uygulanamayacagini, gerçek araçta, örnegin 5 cm olan geçis bölgesinin makette 1 mm den dahi küçük olacagini,dolayisiyla maskelenmesi gerektigini savunurlar. iste tercih burada yapilmalidir. ya maske bandi, frisket, sivi maske gibi bir malzemeyle maskeleme yapacaksiniz ya da hard mask teknigini kullanacaksiniz.
3.2.1 hard mask:
hard mask tekniginde, adi üzerinde, maskeleme yapacagiz, ama bant, frisket gibi esnek malzemelerle degil, sert malzemelerle... öncelikle maket yapim planinda bulunan kamuflaj çizimlerini, maketinizin boyunu da ölçerek, o büyüklüge kadar fotokopide büyültün ( ya da küçültün ) ve renk sayisindan bir kaç fazla sayida kopya alin. daha sonra maketin üzerine önce kamuflajin en açik rengini komple atin. daha sonra çekilen fotokopilerden birinden bu attiginiz açik renge ait olan kamuflaj patternini kesin ve maketin üzerine, kestiginiz kagidin uçlari zeminden 1 mm kadar yukarida olacak sekilde altini destekleyerek bant veya en iyisi uhu hob-e-tac ya da faber blue tac ile yapistirin.adi geçen malzemeleri kirtasiyelerde bulabilirsiniz. daha sonra airbrush ile ikinci rengi yüzeye atin, airbrush’in maskenin kenarlarina 90 derece dik olmasina dikkat edin. daha sonra bu renk kuruyunca bu rengin patternini kesin,ayni sekilde yapistirin ve üçüncü rengi atin,islemleri her renk için tekrar edin. sonuçta keskin ama yumusak geçisler elde edeceksiniz.
büyük ölçeklerde çalisirken ya da ölçek küçük bile olsa “ben maskeyle falan ugrasamam,iyi bir airbrushim var ve incecik atabilecek kadar da tecrübeliyim” diyorsaniz, öncelikle en açik rengi atip kurumasini bekleyin.daha sonra bir sonraki rengin dis sinirlarini en ince ayarda ve airbrush'iniz tamamen boyanacak iç kisma bakar sekilde boyayin, bu sinirlarin içini de orta ayarda doldurun. 1/32 gibi büyük ölçeklerde dikey hareketlerle boyarsaniz, hafif de dalgalanma birakirsaniz hos efektler elde edebilirsiniz.sonuç olarak tüm renkler için islemleri tekrar edin.
3.3 firça ile boyama:
eger bir airbrush’iniz yoksa ve firça ile boyama yapacaksaniz, maketin büyüklügü ile orantili bir firça seçin. çogu is için 3 veya 4 numara 123 serisi sentetik firçalar yeterlidir. boyanizi inceltmeyi, inceltirken de bu islemi orijinal sisenin disinda yapmayi unutmayin. burada size su kadar oranda tiner katin diyemem. zira markadan markaya ve boyadan boyaya orijinal kalinlik degismektedir. fakat, boyanizin, firçaya boya alinca yüzeyde rahatça kayabilecek, ama alt tarafi da örtebilecek kivama kadar inceltilmesi gerekir. boyayi her zaman tek yönde sürün. yani firçaniz ile ileri geri ya da dairesel hareketler yapmayin. çogu zaman tek katta yeterince örtücülük elde edemezsiniz, dolayisiyla kalin boya ile tek katta örteceginize, ince boya ile bir kaç katta örtmeyi tercih edin. her kat için en az 24 saat bekleyin.
3.4 sprey boyalar:
eger tek renk boyama yapacaksaniz, örnegin araba ya da tek renk tank veya uçak boyayacaksaniz ve airbrush'iniz yoksa sprey boyalari kullanmak firçaya göre çok daha iyi sonuçlar verecektir. özellikle araba maketleri yapanlar için sprey boyalar çok kullanisli olabilir. yurtdisi ve içinden maket firmalarinin ürettigi sprey boyalari kullanabileceginiz gibi, akrilik oto boyalarini ve sentetik sprey boyalari da kullanabilirsiniz. yalniz dikkat edin, her sprey boya plastik ile uyumlu olmayabilir, ya etiketlerini okuyun ya da saticiya sorun. oto akrilik spreylerinden önce ayni firmanin primerini atip daha önce anlatilan islemleri yapmayi unutmayin.
sprey boya ile çalisirken baslangiç ve bitis noktalarinin maketin üzerinde olmamasina dikkat edilmelidir. önce dügmeye basilir, sprey baslar, maket boyanir, boyama sahasinin disina çikinca parmak çekilir. tek yönde önce yatay, sonra dikey yönde, birbirine dik yönde boyama yapilmalidir. örnek yandaki çizimde görülmektedir.
3.5 orange peel olusumu ve önlenmesi:
parlak boyalari sprey ya da airbrush ile atarken en sik karsilasilan sorun, orange peel denilen, boyanin portakal kabuguna benzer bir doku almasidir. bunun olasi iki nedeni vardir; ya bulundugunuz ortam asiri rutubetlidir ya da ortam ve/veya boyaniz soguktur. orange peel olusumunu engellemek için sprey boyanizi, sise boyanizi ve eger kompresör degil de hava tüpü kullaniyorsaniz bu tüpü el yakmayacak kadar sicak suyun içinde bekletip,isinmalarini saglayin. zira, hava ve boya tüplerinde kullanildikça basinç azaldigi için soguma meydana gelecektir. ayni sey, kompresör de kullansaniz airbrush'inizin uç kisminda da gerçeklesir. hizla hareket eden hava, agiz kisminda basinci düsürür ve normal hava basinci boyanizi agiza dogru ittirir,boyaniz da püskürür. püskürürken de sogur. sprey boyalarda, boya , sikistirilmis gaz basinci ile hareket eder ama genel basinç düstügü için soguma olur. iste bu sebeplerden dolayi boya ve tüplerin isitilmasi gerekir.isinan boyanin viskozitesi azalir ve daha rahat akar, daha kolay örter, dolayisiyla orange peel olusumu en aza iner. dikkate dilmesi gereken diger nokta ise, tek katta boyamanin bitirilmeye çalisilmamasidir. önce uzaktan yagmurlama seklinde boya atilmali, yüzey pürüzlendirilmelidir. 30 dk ara ile bir kaç kez bu “kuru” katlar atildiktan ve yüzey tamamen örtüldükten sonra “ islak “ katlara geçilebilir. bu boyanizin cam gibi parlak ve pürüzsüz olmasi için gereklidir. hafif pürüzlü ve yeterince parlak olmayan “ kuru “ katmanlarin üzerine daha yakin mesafeden “islak” katlar atilmaya baslanir, yüzey pürüzsüz hale getirilir. 15 dk ara ile atilacak bir kaç kat ve son kat olarak da atilacak parlak vernik, yüzeyi muhtesem parlakliga ulastiracaktir. tabii tüm bu islemler sirasinda tozdan mümkün oldugunca uzak kalmaniz gerekir. boyaniz en az 48 saat kuruduktan sonra gerekirse yurtdisindan temin edilebilecek micromesh polishing system ile cila ve parlatma islemleri de yapilabilir.
tüm boyama islemlerinde, boyanin mümkün oldugunca ince atilmasi önemlidir. ayrica önceden boyanmis metal aksam ya da kokpit gibi bölümlerin ve boyanmasi istenmeyen kisimlarin maskelenmesi de unutulmamalidir.
4.weathering:
genel olarak, yapilan maketin gerçek araç gibi, çevresel etkilere maruz kalmis havasi vermek için yapilan her türlü isleme “weathering “ denir. tüm araçlar, bir kere kullanilsa bile kirlenir ve tozlanir. uzun süre kullanilanlar daha fazla kirlenir, paslanir, boyalari dökülür, günesten rengi solar, bu örneklere binlercesi eklenebilir.
weathering genelde ölçekten bagimsizdir. elbette ki büyük ölçeklerde daha fazla çalisma yapilmasi kaçinilmazdir, ama bunun ölçekli oldugu ve olmasi gerektigi söylenemez. çogu maketçi bu tip çalismalarin da ölçekli olmasi gerektigini savunur. örnegin gerçek uçaklarda panel birlesme noktalari belirli bir mesafeden görülemez, ancak bir kaç metre yakina gelince fark edilebilir. dolayisiyla bu çizgilerin de bir kaç ölçek metreden yani bir kaç santimden görülmesi gerektigini savunurlar. mamafih, ben buna katilmiyorum. zira bana göre maketi gerçek kilan, izleyenlerin hayal gücüdür. dolayisiyla izleyenlerin hayal gücünü harekete geçiren ve onlari zorlayan bir weathering çalismasi, asiriya da kaçilmadiysa, en iyi çalismadir.
burada bazi alt basliklar ile son boyama ya da bezeme çalismasi olan weathering’e örnekler vermeye çalisacagim.fakat, tüm bu efektler uygulanmadan önce, maketin boyama, decal ve vernik isleminin bitmis olmasi ve tüm maketin korumaya alinmis olmasi gereklidir. korumaya almak derken, yüzeyin bir ya da bir kaç kat mat vernikle kaplanmasi kastedilmektedir. eger efektler solvent bazli boya ile yapilacaksa son kat vernigin akrilik, eger su bazli boya ile yapilacaksa sentetik veya akrilik olmasi gerekir. eger sentetik vernik üzerine solvent bazli boyalar ile bu efektler uygulanirsa, bu solvent alttaki boyayi bozabilir. pek çok maketçi basari ile bu ikiliyi uyguladiklarini belirtseler de, siz bu riski göze almayin ve son kat olarak akrilik vernik bulamadinizsa su bazli boyalar ile weathering yapin.
4.1 solmus boya:
uzun süre serviste kalmis araçlarin boyalari günes isigina maruz kaldiklari için solarlar. bunu makette gerçeklestirmek için orijinal boyaya %30 beyaz katilarak hazirlanacak karisim, rasgele seçilmis panellerin ortalarina uygulanabilir. tabii bunun için airbrush’iniz olmasi sart. ya da tümden solmus etkisi vermek için açik gri boya en az % 70 tiner ile inceltilip uzaktan yüzeye püskürtülebilir. eger airbrush’iniz yoksa gri kuru pasteli zimpara üzerinde toz haline getirip enli ve yumusak bir firça ile maketin normalde günes gören üst yüzeylerine sürülebilir. kuru pastel çalismalarinda, atilacak son kat vernigin yüzeye hiç de iyi yapismayan pastel tozlarini kaldiracagi unutulmamalidir. dolayisiyla istediginiz efekti elde etmek için biraz abartili çalismaniz gerekebilir.
4.2 ölçege uygun renk hazirlama:
aslinda tamamen keyfe keder bir uygulama olan renk ölçeklendirmenin mantigi sudur; madem ki biz gerçek aletlerin belirli ölçekte küçültülmüsünü yapiyoruz, o zaman boyayi da ayni ölçekte küçültmemiz gerekir. aslinda, küçük zeminlerdeki boya, ayni boyanin uygulandigi büyük yüzeylere göre isigi daha az yansittigindan daha koyuymus gibi görünür. iste bu yüzden bazi modelciler, uçagin üzerindeki orijinal boya koduyla es deger hazirlanmis maket boyalarinin da rengini bir miktar açmayi salik vermekteler. eger bu mantigi kabul ediyor ve böyle bir uygulamada bulunmak istiyorsaniz, genel kanaat, koyu renklerin içine, maketin ölçeginin yarisi büyüklügünde yüzde olarak beyaz katmanin yeterli oldugudur. yani, eger 1/48 ölçek bir maket yapiyorsaniz, boyaya %24, 1/72 ölçek yapiyorsaniz %36 beyaz katabilirsiniz.
4.3 toz, çamur vb.
modern jetler son derece temiz tutulsalar da, özellikle ikinci dünya savasi sirasinda, personelin uçaklari temizlemek için çok da vakti olmadigindan, kullanildiklari cografyaya göre kirlenmenin görüldügünü bilmekteyiz. pasifik cephesinin kumu, avrupa’nin çamuru, afrika’nin çölü, rusya’nin kari vb vb… aslinda en iyi yöntem, maketi yapmadan önce detayli arastirip, varolan dönem resimlerinden bu kirlerin nerelerde ve ne kadar olduklarini tespit etmektir. bu tespit yapildiktan sonra, ilgili yerler için gerekli boyalar hazirlanmalidir. tozlar için, seyreltilmis gri-tan renkleri yüksek basinç altinda uzak mesafeden airbrush ile makete uygulanabilir. hanimlarin makyaj malzemeleri, özellikle allik ve farlarin pastel tonlari, çok ince pigmentasyona sahip olduklarindan, bir miktar da yag içerdiklerinden, çok güzel efektler vermede kullanilabilir. ayni sekilde kuru pastel tozlari da, yine firça, pamuklu çubuk ya da yine hanimlarin makyaj aparatlari olan sponge’lar ile makete uygulanabilir.
4.4 wash ???
“wash? yikama? o da ne?” diye soranlari duyar gibiyim. aslinda bu mevzuyu bölümün en basinda anlatmak gerekirdi, ama her teknikte oldugu gibi, bu teknigin de gerekliligi konusunda maketçiler arasinda anlasmazliklar görülmektedir. temelde wash, çok inceltilmis boya ile maketin çukur yerlerini, detay çizgilerini vb. belli etme islemidir. tartismalarin konusu, bölümün girisinde de anlattigim gibi, uçaklara belirli mesafeden bakinca hiçbir panel çizgisinin neredeyse görülmemesi, bu yüzden de uçagin üzerine bu tip panel belirginlestirici islemlerin yapilmasinin gereksizligidir. kisisel olarak, maket yapma felsefem “gerçegi tekrar etmiyoruz, gerçegi taklit ediyoruz” oldugu için, panellere wash yapilmasi ya da baska bir teknik ile panellerin belirginlestirilmesini savunmaktayim.
gelelim, bu wash nerelerde kullanilir sorusunun cevabina, akliniza gelen her yerde kullanabilirsiniz. tüm uçak ya da diger araç maketlerinin panel çizgilerini belirginlestirmek, sanal isik ortaminda gölge olmasi gereken yerlerin kontrastini artirmak, kokpit göstergelerini belirginlestirmek, kapak vb yerlerden sizmis yakit, yag vb akintilari veya pas akintilarini yapmak vb.
bir diger dikkat edilecek nokta ise, wash olusturulurken kullanilacak boyanin mat olmasi gerekliligi. kaliteli yagli boyalar da kuruyunca mat olurlar, unutmayin.
simdi, bana göre en kolay yapilabilecek wash uygulamalarini anlatmaya çalisayim.
enamel ve/veya yagli boya wash: burada sentetik bazli boyalar kullanacagiz. siz yine en bastaki uyarimi göz önünde bulundurun ve son kat vernigi akriliklerden seçin ki kullanacagimiz incelticinin bitmis boyaya zarar verme riskini en aza indirin. burada, sentetik tiner ana malzememiz. bos bir model master boya sisesini temel ölçek olarak alirsak, bu bos siseyi bir santim kalana kadar temiz, mümkünse tortulari süzülmüs kaliteli bir sentetik tiner ile dolduruyoruz. bu tinerin içine, asagi yukari 10-15 damla kadar enamel boya ya da o incelikte hazirlanmis yagli boya katiyoruz. renk seçimi size bagli, siyah, koyu gri, kahverengi, kizil kahve ya da isinize ne yararsa o renk yagli boya ya da enamel ya da ikisinin karisimi olabilir. iyice karistirdigimiz sivi, aslinda kirli bir tiner. iste bu kirli tineri ince bir firça ile panel çizgilerinin baglanti noktalarina tatbik ediyoruz. bu karisim, eger yeterli incelikteyse hiç sorunsuz, daha önce de anlatilan kapiler çekim (capillary action) etkisiyle çatlak boyunca ilerleyecektir. ilerlemiyorsa biraz daha tiner katin, yüzeye hemen yayiliyorsa biraz daha boya… tüm panel çizgileri bu sekilde isleme tabi tutuldugunda, kurumasini bekleyin ve hav birakmayan, mümkünse penye bir bezi parmaginiza sikica gerin, damlalikla bir damla temiz sentetik tiner damlatin ve bu tinerli kisimla maketin yüzeyini silip, çukurluklar haricine tasan wash’i temizleyin. kanatlarda rüzgar yönünde, gövdede ise yukaridan asagi temizlemenizi tavsiye derim. böylece rüzgar ve yagmur etkilerini elde edebilirsiniz. eger beziniz parmaginizda yeterince gergin degilse ya da panele dik degil de paralel temizleme yaparsaniz, panel içlerindeki boyayi da çikarabilirsiniz. böyle olursa sildiginiz yerleri tekrar yapin. unutulmamasi gereken bir nokta da, eger istediginiz koyulukta wash yapamiyorsaniz, sakin tinerin içine koyulsun diye boya katmayin. bunun yerine birkaç kat uygulama ile istediginiz koyuluga ulasin.
akrilik wash: burada da ayni enamel wash’da oldugu gibi kirli bir inceltici karisimi kullanacagiz. ama burada incelticimiz, ya boya firmasinin önerdigi inceltici olacak, ya da ülkemizde rahat bulunan tamiya akrilikleri için, isopropyl alkol kullanacagiz. yine ayni ölçülerde karisim hazirlayarak ayni sekilde uygulama yapacagiz, ama temizlerken isopropyl alkol kullanacagiz. bu uygulamayi, akrilik son kat vernigin üzerine yapmayin, aninda verniginiz çözülür! son kat enamel ise ve kurumasi için en az 48 saat beklediyseniz rahatlikla kullanabilirsiniz.
sulu boya wash: benim en sevdigim wash türü bu aslinda. burada su ve sulu boya kullanacagiz. sulu boyamiz, kaliteli ürünler üreten firmalarin, tüpte satilan tipi olacak, sakin guaj (tempera) kullanmayin, bulmasi biraz zor olabilir, ama israrla arayin. su plastige tutunamayacagi, damla damla kalacagi için içine birkaç damla sivi bulasik deterjani katacagiz. yine önceki anlatilan teknikler gibi uygulayip, suyla temizleyecegiz. hiç begenmedik mi? o zaman ilik suda yikayacagiz, bastan baslayacagiz. yani daha önce anlatilan tekniklerden çok daha affedici olan sulu boya wash uygulamasini hararetle tavsiye ederim. son kat verniginiz ya da boyanizin nasil oldugunun önemi yok, her türlü boyanin üzerine güvenle uygulayabilirsiniz.
sludge wash: bir diger sevdigim wash teknigi ise sludge wash… burada, bir çamur hazirlayacagiz. tamiya akriliginin ya da her hangi su ile incelebilir akrilik boyanin içine bolca sivi bulasik deterjani ve gerekirse az miktarda su katarak çok da akiskan olmayan, resmen sivi çamur kivaminda bir karisim elde ediyoruz. bu karisimi panellere firça ile sürüyoruz, korkmayin, bolca sürün, zira temizlemesi çok kolay. eger son kat verniginiz parlaksa çok daha rahat temizleyebilirsiniz. ayrica son kat vernik ya da boyanizin türünün de önemi yok. neyse efendim, bu çamuru panellere sürdükten sonra matlasana kadar kurumasini bekliyoruz. sonra pamuklu çubuk ya da yine parmaga gerilmis bir penye ile, daha önce anlatilan tekniklerde oldugu gibi temizliyoruz. temizleme aparatimizi biraz suyla nemlendirebiliriz, sakin alkol, sentetik tiner vb kimyasallar kullanmayin. bu anlatilan karisim yerine, tüp sulu boya veya kuru pastel tozlarini da kullanabilirsiniz.
wash islemini bitirdikten sonra bir kat vernikle korumaya almak akillica olacaktir. zira üzerine oldukça sert bir islem olan dry-brush yapacagiz
4.5 dry-brush
simdiye kadar yeni maket yapmaya baslayan kaç kisiyle karsilastiysam hepsi de dry-brush (belki kuru firça diye çevrilebilir)’in ne oldugunu, nasil yapilacagini sormustur. aslinda son derece kolay bir teknik olan dry-brush teknigini, wash’in aksi islemler için kullanacagiz. yani çikintilarin belirginlestirilmesi, parlak köselerin gösterilmesi, kazinti, asinma vb yüzey dökülmelerinin gösterilmesi vb. aslinda anlatilan tüm tekniklerin nerede nasil ne kadar uygulanmasi gerektigini zaman içinde siz belirleyeceksiniz, zira hiç olmadik yerlerde hiç olmadik tekniklerle harikalar yaratacak olan sizlersiniz.
öncelikle, zemin renginin oldukça açik tonunda (zemin rengine beyaz ya da gri katarak yapabilirsiniz) boya aliyoruz. unutmadan, dry brush için en iyi boya enamel boyadir, figürler için yagli boya tavsiye edilir. çogu akriligin pigment yapisi uygulama için elverissizdir. aldigimiz enamel boyayi iyice karistiriyoruz, enli (yassi) killi firçamizi yariya kadar bu boyaya batiriyoruz. fazlasini sise kenarina süzdürüp, bir parça bez ya da kagit havlu, peçete vb ile basliyoruz firçayi temizlemeye… temizlemek derken, herhangi bir kimyasal kullanmiyoruz. kuru bez, kagit havlu vb malzemeye, firçamizi sertçe sürterek , firça üzerindeki boyanin büyük kismini temizliyoruz. düz zeminde iz birakmayacak hale geldiginde, maketimizin üzerine sertçe sürmeye basliyoruz. elimizdeki neredeyse kuru firçanin tüm çikinti ve köseleri boyadigini, belirginlestirdigini göreceksiniz. hatat bunu daha koyudan daha açiga renkler kullanarak katmanlar halinde de yapabiliriz ki askeri araçlarda çok daha iyi görünecektir. iste böylece, kullanacagimiz boya renkleri ile üç boyutlu etkiyi, dökülmüs boyanin altindan görünen metal yüzeyi, personelin ayak izlerini, kokpit göstergelerini vb. boyayabiliriz. kamuflaji olusturan her renk için ayni islemin tekrar edilmesi gerektigini sanirim söylememe gerek yok. hülasa, deneyip görün ve nerede isinize nasil yarayacagina siz karar verin.
4.6 akintilar
ister yag, ister pas akintisi olsun, enamel ya da akrilik wash ile yapabiliriz. uçaklardaki akintilar için, istenilen renkte hazirlanan wash karisimini, ince uçlu bir firça ile istenilen yere küçük bir damla halinde uygulayin. sonra rüzgar yönünde bu damlaciga siddetle üfleyin. bu kadar basit, ama akintilari abartmayin. pek çok maketçi maketini, görsel açidan çok iyi görünmesine ragmen, aslinda gerçek uçakta o kadar akinti olsa asla uçamayacak ya da ciddi arizali sayilabilecek sekilde abartili yapiyor ve yarismalardan eleniyor. eger gerçek uçakta o kadar akinti varsa ki me-109’larin alt motor kaportasindan boydan boya arka gövdeye kadar yayilan yaglari buna örnek gösterilebilir, bunu bir sekilde belgeleyin ki sorana gösterebilesiniz.
4.7 kuru pasteller
bir mucize malzeme daha… kuru pastelleri toz haline getirip, çok çesitli amaçlarla kullanabiliriz. bunun için kuru pasteli zimpara üzerinde toz haline getirip, bu tozu bir yerde biriktirmenizi öneririm, böylece her an kullanilmaya hazir halde elimizin altinda olur. bu tozlari, ince firça ile panel çizgilerine uygulayip belirginlestirebilir, enli firça ile genis yüzeylerde solmus boya etkisi verebilir, askeri araçlari tozlandirabilir, sivi bulasik deterjani ile karistirip wash karisimi hazirlayabilir, eksoz ve silah islerini yapabiliriz. tek gereken uygun firça kullanimi ve hayal gücü…
boyama teknikleri üzerine genel tavsiyeler
weathering teknikleri, maketleri güzel gösteren, ama ustalik isteyen tekniklerdir. her ne kadar burada “söyle yapin, böyle edin” desem de, emir telakki etmeyiniz. sonuçta burada anlatilanlar kendi uygulamalarim ve tecrübelerimin sonuçlaridir. siz dilediginizi dilediginiz gibi yapmakta elbette ki özgürsünüz, ama, bir seyleri bastan kesfetmeye de gerek oldugunu sanmiyorum. örnegin, “enamel wash’i enamel boyanin üzerine yaptim, oldu abi, adam da orada atmis tutmus, pekala oluyormus” diye düsünmeyin. zira riski alan siziniz ve bu seferinde risk gerçeklesmedi diye ortadan kalkmis degil, unutmayin. anlatilan tekniklerin tek basina kullanimindan çok, birden fazla teknigin bir arada uyumlu kullanimi sizi sonuca götürecektir. sitenin ilgili bölümlerinde yapilmis maketlerin yazilarini okudugunuzda, pek çok teknigin bir arada kullanildigini göreceksiniz.
bir çogunuzun aklina, anlatilan tekniklerin yeterince açiklayici olmadigi gelebilir. haklisiniz, wash konusu haricinde asla “boyayi su kadar inceltin, su numara firça kullanin, airbrushinizin basinci söyle olsun” türünden rakamsal ifadeler vermedim. bu konuda danisacaginiz kisi, kendinizsiniz, bir de kullandiginiz malzemelerin üzerindeki etiketler… örnegin, hiç kimse “humbrol boyaya su kadar tiner katin airbrush için” diyemez, dememeli! zira her boyanin kutudan çiktigi kalinlik farkli oldugu gibi, her boyanin örtücülügü de ayni degildir. mesela, deneyin bakalim, yesil bir zemini kirmizi boya ile kaç katta ve kirmiziya ne kadar tiner katarak örtebileceksiniz? ama bana sorarsaniz denemeyin, alin bir açik gri, yesili önce onunla boyayin, sonra kirmizi atin. sari, turuncu,kirmizi ve canli mavi boyalari beyaz ya da gri astar üzerinde kullanin.dry-brush yaparken, firçayi seri hareketlerle köselere “vurdurun”. ne kadar seri, ne kadar sert, deneyin ve görün, sonucu akliniza ya da bir kagida not edin. ders çikarin. maketlere acimayin, gerekirse ucuz maketleri deneme tahtasi olarak kullanin. güzel maketler yapin, sevinin, bize gönderin,bizi de sevindirin. kolay gelsin.
www.ihmpmuk.com'dan alınmıştır.
bir maketin kutusu açildiginda ilk yapilmasi gereken decallerin ve seffaf parçalarin korumaya alinmasidir. daha sonra plan dikkatlice incelenmelidir. tüm parçalar deterjanli ilik su ile yikanmalidir.
2.montaj:
2.1 parçalarin yerinden çikarilmasi:
parçalar montaj sirasina göre teker teker yerlerinden çikarilmalidir. enjeksiyon kitlerde parça kendilerini çerçeveye baglayan koldan 3 mm kadar içeriden yan keski ile kesilmeli,kalan parça maket biçagi ile kesilmelidir. parça asla çekilerek ya da kivrilarak yerinden kirilip çikarilmamalidir. böyle yapilirsa baglanti yerinde ancak dolgu malzemeleri ile tamir edilebilecek çatlaklar olusur. dolayisiyla maket biçagi ile yapilacak temiz bir kesim, zamandan, malzemeden ve dolayisiyla paradan tasarruf saglar. vacuform kitlerde parça tabakadan komple kesilerek çikarilir. biçak 45 derece egik tutulmalidir. resin parçalar ise maket biçagi ya da testere ile tasiyicilarindan ayrilir.
parça kontrol edilip varsa çapaklari ve kesim izleri tesviye edilir. bu islem için ege, zimpara ya da maket biçagi kullanilabilir.
parça yerine yapistirilmadan önce uygunlugu test edilmeli, çarpiklik varsa düzeltilmelidir. ayrica yapistirma yüzeylerinin de düzgünlügü kontrol edilmelidir.
2.2 yapistirma:
tüm çapaklar, egrilikler ve orantisizliklar temizlenip düzeltildikten sonra parçalar montaj sirasina göre dikkat edilerek ve uygun yapistirici seçilerek yapistirilir. bu islem yapilirken sonraki parçanin nasil yapistirilacagina da dikkat edilmelidir.
resin ve metal parçalar cyano* ile, plastikler standart yapistirici* ile yapistirilmalidir. büyük parçalar birbirine bantlanmali ya da lastik ve/veya iskence ile sikistirilmalidir.
boyali ya da kromajli parçalarin yapistirma yüzeyleri temizlenmelidir. içeride kalacak parçalarin önceden boyanmasi unutulmamalidir. yapistirici tek tarafli olarak sürülmeli ve mümkün oldugunca az kullanilmalidir. fazla yapistirici sanilanin aksine kuvvetli bir yapistirma saglamaz, aksine tasarak yüzeyi bozabilir.
kanat, gövde gibi düz yapistirma yüzeyleri olan bu parçalarin bu yüzeyleri mümkün oldugunca temiz ve düz olmalidir. bu tip parçalar düz cam olan tam bir tabaka zimpara kagidina dairesel hareketlerle sürtülerek temizlenebilir. çogu zaman birlesme yüzeylerinde bulunan kilavuz girinti ve çikintilar olmadan daha iyi bir yapistirma saglanabilir. parçalar bir araya getirilmeli,birlesme yüzeylerine likit yapistirici sürülmelidir. daha sonra sikistirmalidir.
cyanoacrylat yapistiricilar asla bulunduklari siseden direk kullanilmamalidir. kontrolü saglamak için, yapistirici bir parça naylon, plastik ya da alüminyum mutfak folyosu üzerine, ya da en iyisi ters çevrilmis boya sisesinin iç bükey olan dibine bir kaç damla alinmali, buradan ince tel, kürdan gibi bir malzemenin ucu batirilip, uçta kalan damla istenilen yere uygulanmalidir.
yüzeye tasan yapistiricilar hiç dokunulmadan kurumaya birakilmali,daha sonra zimpara, ege ya da maket biçagi ile temizlenmelidir.
uçak maketlerinde eger kanopi ve inis takimlari açik yapilacaksa ayrica boyanip en son monte edilmelidir. burada beyaz tutkal ya da cyano kullanilabilir.
küçük pencere ve isiklar daha sonra da yapilabilecegi için ihmal edilebilir.bu konu detaylandirma bölümünde anlatilacaktir.
2.3 bosluklarin doldurulmasi:
bu is için puttyler ya da cyano kullanilir.maketlerin birlesme yüzeylerindeki bosluklar mutlaka doldurulmalidir. örnegin, 1/32 ölçek bir makette birlesme yüzeyinde 0,5 mm bosluk kalmis olsun. eger burayi doldurmazsaniz bu gerçek aracin tam orasinda 16 mm bir bosluk oldugu anlamina gelir.
hemen tüm uçaklarin gövdeleri monokoktur,yani bir çok baglantinin nereden yapildigini anlayamazsiniz. dolayisiyla bu yekpare ifadeyi verebilmek için bu bosluklarin doldurulmasi gerekir.
tüm puttyler,epoksyler hariç, ispatula benzeri bir aletle uygulanmalidir. standart putty için, putty tam bosluk tepe seviyesinde sürülürse, kuruyunca çekecegi için yüzey düzelmis olmaz. bu seviyenin biraz üzerinde kabarik olarak sürmek daha mantiklidir. kuruyunca tesviye edilerek istenilen seviyeye getirilebilir.
bosluklar,özellikle iki yüzey arasinda seviye farki yoksa, cyano ile daha çabuk ve saglam sekilde doldurulabilir. zap a gap ya da baska her hangi bir cyano, daha önce anlatilan yöntemle, bir aplikatör yardimiyla istenilen yere uygulanir. ya dogal olarak kurumasi beklenir ya da küçücük bir damla hizlandirici ilave edilir. bir kaç saniye sonra zimparaya hazirdir. hizlandirici kullanildiysa fazla beklenmemelidir. zira zaman geçtikçe yapistirici plastikten çok daha sert hale gelir ve tesviyesi zorlasir.
2.4 kaybolan detaylari yenileme:
özellikle disa detay kitlerde zimparalamadan dolayi detaylarin kaybolmamasi için, macunlanacak kismin çevresi maske bantlari ile koruma altina alinabilir. bant üst seviyesine kadar sürülen putty daha kurumadan bantlar kaldirilir ve ince bir putty hatti elde edilebilir. putty kuruyunca çevresi bir daha bantlanir. böylece hem daha az putty oldugu için daha az zimparalama gerekir,hem de zimparalanirken çevre detaylar korunmus olur.
bosluklarin doldurulup tesviye edilmesinden sonra sira kaybolan detaylarin yenilenmesine gelir. kaybolan içe detaylar ince çelik cetvel ve/veya labelling tape yardimiyla scriber ile kolayca yenilenebilir.
kaybolan disa detaylarin yenilenmesi ise biraz daha zahmetlidir.
kaybolan disa detaylar iki sekilde yenilenebilir. ilk yöntem, kaybolan disa detaya ilk dik detaya kadar bütün disa detayin zimparalanmasi ve yerine içe detay açilmasidir. bu nispeten kolay bir yöntemdir ve belirli bir mesafeden detayin içe mi disa mi oldugu belli olmaz. ama ille de disa detay istiyorum diyorsaniz, yukaridaki sekilde görünen tel çekme metodu ile çerçeveden keseceginiz bir parça plastikten ince bir ip olusturulur.
bu iplik, boydan boya ince cyanoya batirilir ve dogruca kaybolan detayin yerine yapistirilir.kuruyunca sünger zimpara ile zimparalanir. dikkat edilmesi gereken nokta, bu yeni detayin her noktasina yapistiricinin sürülmüs olmasidir.
scriber ile detay açarken dikkatli olunmalidir. kazima açisinin degismemesine özen gösterilmelidir. ayrica detay bir kerede açilmaya çalisilmamalidir. öncelikle düsük basinçta scriber in çalisabilecegi ince bir çizgi çizilmeli, daha sonra bir kaç geçiste istenilen detay derinligine ulasilmalidir. ölçege göre uygun derinlikte detay açilmali, abartmaktan kaçilmalidir. scriber in açisi , her çekiste ince bir tel plastik kaldiracak sekilde ayarlanmalidir. detay açimi bittikten sonra yüzey ince zimpara ile temizlenmeli, detaylar kontrol edilmeli, derinlik farklari ve açilmamis ya da tikanmis detaylar düzeltilmelidir.
tüm doldurma ve detay açma islemlerinin ne derece basarili oldugunu anlayabilmenin ve boyamadan önce olasi hatalarin farkina varabilmek için tüm doldurulup düzeltilmis yerlere chorome silver boya sürün. chorome silver boya, fazlaca parlak oldugu için, yüzeydeki her türlü kusuru bir anda gözünüzün önüne serecektir. daha sonra boya kurumadan sentetik tiner ile silin ve hata görünen yerleri düzeltin, sonra tekrar ayni testi yapin ve hala sorun varsa onlari da düzeltin, sorun kalmayana kadar islemi tekrar edin.
3.boyama
boya çesitlerini anlatirken,maketi maket yapan seyin boyama oldugunu söylemistim. bu yüzden boyamaya geçmeden önce maketin gerçekten boyamaya hazir oldugundan emin olmak için yukarida anlattigim chorome silver boya testini ihmal etmeyin. çiplak gözle fark edemediginiz kusurlar boyaninca birden ortaya çikarlar, dolayisiyla bu testten geçen maket boyamaya hazir demektir,ama bu hemen boyamaya baslayacaginiz anlamina da gelmez.
3.1 yüzey hazirligi:
boyamaya hazir hale gelen maketi, öncelikle eski bir dis firçasi ile ilik su ve sabun kullanarak (bulasik deterjani degil,bildiginiz sabun)iyice yikayin, özellikle köselerde ve detaylarda birikebilecek her türlü tozdan ve elinizden bulasmis dogal yag ve kirlerden temizlemek için firçayi mümkün oldugunca yüzeye bastirin. yikama islemi bittikten sonra maketi tozdan uzak bir yerde kendi halinde kurumaya birakin. bazi kaynaklarda tavsiye edildigi gibi saç kurutma makinesi kullanmayin. çünkü hizli hava hareketi, plastigin statik elektriklenmesini , dolayisiyla boyama sirasinda ve boya kururken toz kapma riskini arttirir.kuruyan makete çiplak el ile dokunmamaya gayret gösterin. pek çok kaynak ameliyat eldiveni giyilmesini tavsiye eder ama bes ameliyat eldiveni fiyatina 100lük pakette steril olmayan ama son derece temiz olan muayene eldivenlerinden alinabileceginden bahsetmezler. yani ameliyat eldiveni yerine muayene eldiveni kullanabilirisiniz,maketleriniz hastalanmayacaktir,korkmayin :)
kuruma bittikten sonra yüzeye bir kat primer uygulayabilirsiniz. bu ana renk boyalarin daha iyi yapismasi için bir zemin olusturacagi gibi, gözden kaçirdiginiz hatalari da görmenize yardimci olacaktir. primer olarak testors firmasinin primerini kullanabileceginiz gibi,çok açik bir gri de kullanabilirsiniz. özellikle koyu plastiklerin üzerine açik renk ve örtücü olmayan beyaz, sari ve kirmizi renklerin altina primer atmaniz bu renklerin tam olarak kendini gösterebilmesi için zaruridir. primer boya atildiktan ve kuruduktan sonra, yüzeyi 1200 n umara su zimparasi ile hafifçe zimparalayip, muhtemel tozlardan arindirdiktan sonra maketi bir kez daha yikayip ana boyaya tam hazir hale getirmis oluruz.
3.2 kamuflaj ve maskeleme
yüzey hazirligi bitince ana boyamaya geçilebilir.araç mat ise boyama pek sorun çikarmaz.parlak ise bir dolu sorunla karsilasmaniz isten bile degildir. kamuflajlarda önce açik renklerden baslanmalidir, zira koyu renk, açik rengi kolay örter. dolayisiyla uçaklarda önce alt rengi boyamak daha dogrudur.
kamuflaj deyince ve eger bir airbrush iniz da varsa, bir tercihle karsi karsiya kalmaktayiz.bu tercih, kamuflajin hatlarinin keskin mi, yoksa yumusak mi olmasi gerektigidir. gerçek araçta keskinse zaten seçenegimiz yok,ama yumusaksa makete bunu nasil geçirecegimiz önemlidir. bazi maketçiler, 1/72 gibi küçük ölçeklerde bu geçisin uygulanamayacagini, gerçek araçta, örnegin 5 cm olan geçis bölgesinin makette 1 mm den dahi küçük olacagini,dolayisiyla maskelenmesi gerektigini savunurlar. iste tercih burada yapilmalidir. ya maske bandi, frisket, sivi maske gibi bir malzemeyle maskeleme yapacaksiniz ya da hard mask teknigini kullanacaksiniz.
3.2.1 hard mask:
hard mask tekniginde, adi üzerinde, maskeleme yapacagiz, ama bant, frisket gibi esnek malzemelerle degil, sert malzemelerle... öncelikle maket yapim planinda bulunan kamuflaj çizimlerini, maketinizin boyunu da ölçerek, o büyüklüge kadar fotokopide büyültün ( ya da küçültün ) ve renk sayisindan bir kaç fazla sayida kopya alin. daha sonra maketin üzerine önce kamuflajin en açik rengini komple atin. daha sonra çekilen fotokopilerden birinden bu attiginiz açik renge ait olan kamuflaj patternini kesin ve maketin üzerine, kestiginiz kagidin uçlari zeminden 1 mm kadar yukarida olacak sekilde altini destekleyerek bant veya en iyisi uhu hob-e-tac ya da faber blue tac ile yapistirin.adi geçen malzemeleri kirtasiyelerde bulabilirsiniz. daha sonra airbrush ile ikinci rengi yüzeye atin, airbrush’in maskenin kenarlarina 90 derece dik olmasina dikkat edin. daha sonra bu renk kuruyunca bu rengin patternini kesin,ayni sekilde yapistirin ve üçüncü rengi atin,islemleri her renk için tekrar edin. sonuçta keskin ama yumusak geçisler elde edeceksiniz.
büyük ölçeklerde çalisirken ya da ölçek küçük bile olsa “ben maskeyle falan ugrasamam,iyi bir airbrushim var ve incecik atabilecek kadar da tecrübeliyim” diyorsaniz, öncelikle en açik rengi atip kurumasini bekleyin.daha sonra bir sonraki rengin dis sinirlarini en ince ayarda ve airbrush'iniz tamamen boyanacak iç kisma bakar sekilde boyayin, bu sinirlarin içini de orta ayarda doldurun. 1/32 gibi büyük ölçeklerde dikey hareketlerle boyarsaniz, hafif de dalgalanma birakirsaniz hos efektler elde edebilirsiniz.sonuç olarak tüm renkler için islemleri tekrar edin.
3.3 firça ile boyama:
eger bir airbrush’iniz yoksa ve firça ile boyama yapacaksaniz, maketin büyüklügü ile orantili bir firça seçin. çogu is için 3 veya 4 numara 123 serisi sentetik firçalar yeterlidir. boyanizi inceltmeyi, inceltirken de bu islemi orijinal sisenin disinda yapmayi unutmayin. burada size su kadar oranda tiner katin diyemem. zira markadan markaya ve boyadan boyaya orijinal kalinlik degismektedir. fakat, boyanizin, firçaya boya alinca yüzeyde rahatça kayabilecek, ama alt tarafi da örtebilecek kivama kadar inceltilmesi gerekir. boyayi her zaman tek yönde sürün. yani firçaniz ile ileri geri ya da dairesel hareketler yapmayin. çogu zaman tek katta yeterince örtücülük elde edemezsiniz, dolayisiyla kalin boya ile tek katta örteceginize, ince boya ile bir kaç katta örtmeyi tercih edin. her kat için en az 24 saat bekleyin.
3.4 sprey boyalar:
eger tek renk boyama yapacaksaniz, örnegin araba ya da tek renk tank veya uçak boyayacaksaniz ve airbrush'iniz yoksa sprey boyalari kullanmak firçaya göre çok daha iyi sonuçlar verecektir. özellikle araba maketleri yapanlar için sprey boyalar çok kullanisli olabilir. yurtdisi ve içinden maket firmalarinin ürettigi sprey boyalari kullanabileceginiz gibi, akrilik oto boyalarini ve sentetik sprey boyalari da kullanabilirsiniz. yalniz dikkat edin, her sprey boya plastik ile uyumlu olmayabilir, ya etiketlerini okuyun ya da saticiya sorun. oto akrilik spreylerinden önce ayni firmanin primerini atip daha önce anlatilan islemleri yapmayi unutmayin.
sprey boya ile çalisirken baslangiç ve bitis noktalarinin maketin üzerinde olmamasina dikkat edilmelidir. önce dügmeye basilir, sprey baslar, maket boyanir, boyama sahasinin disina çikinca parmak çekilir. tek yönde önce yatay, sonra dikey yönde, birbirine dik yönde boyama yapilmalidir. örnek yandaki çizimde görülmektedir.
3.5 orange peel olusumu ve önlenmesi:
parlak boyalari sprey ya da airbrush ile atarken en sik karsilasilan sorun, orange peel denilen, boyanin portakal kabuguna benzer bir doku almasidir. bunun olasi iki nedeni vardir; ya bulundugunuz ortam asiri rutubetlidir ya da ortam ve/veya boyaniz soguktur. orange peel olusumunu engellemek için sprey boyanizi, sise boyanizi ve eger kompresör degil de hava tüpü kullaniyorsaniz bu tüpü el yakmayacak kadar sicak suyun içinde bekletip,isinmalarini saglayin. zira, hava ve boya tüplerinde kullanildikça basinç azaldigi için soguma meydana gelecektir. ayni sey, kompresör de kullansaniz airbrush'inizin uç kisminda da gerçeklesir. hizla hareket eden hava, agiz kisminda basinci düsürür ve normal hava basinci boyanizi agiza dogru ittirir,boyaniz da püskürür. püskürürken de sogur. sprey boyalarda, boya , sikistirilmis gaz basinci ile hareket eder ama genel basinç düstügü için soguma olur. iste bu sebeplerden dolayi boya ve tüplerin isitilmasi gerekir.isinan boyanin viskozitesi azalir ve daha rahat akar, daha kolay örter, dolayisiyla orange peel olusumu en aza iner. dikkate dilmesi gereken diger nokta ise, tek katta boyamanin bitirilmeye çalisilmamasidir. önce uzaktan yagmurlama seklinde boya atilmali, yüzey pürüzlendirilmelidir. 30 dk ara ile bir kaç kez bu “kuru” katlar atildiktan ve yüzey tamamen örtüldükten sonra “ islak “ katlara geçilebilir. bu boyanizin cam gibi parlak ve pürüzsüz olmasi için gereklidir. hafif pürüzlü ve yeterince parlak olmayan “ kuru “ katmanlarin üzerine daha yakin mesafeden “islak” katlar atilmaya baslanir, yüzey pürüzsüz hale getirilir. 15 dk ara ile atilacak bir kaç kat ve son kat olarak da atilacak parlak vernik, yüzeyi muhtesem parlakliga ulastiracaktir. tabii tüm bu islemler sirasinda tozdan mümkün oldugunca uzak kalmaniz gerekir. boyaniz en az 48 saat kuruduktan sonra gerekirse yurtdisindan temin edilebilecek micromesh polishing system ile cila ve parlatma islemleri de yapilabilir.
tüm boyama islemlerinde, boyanin mümkün oldugunca ince atilmasi önemlidir. ayrica önceden boyanmis metal aksam ya da kokpit gibi bölümlerin ve boyanmasi istenmeyen kisimlarin maskelenmesi de unutulmamalidir.
4.weathering:
genel olarak, yapilan maketin gerçek araç gibi, çevresel etkilere maruz kalmis havasi vermek için yapilan her türlü isleme “weathering “ denir. tüm araçlar, bir kere kullanilsa bile kirlenir ve tozlanir. uzun süre kullanilanlar daha fazla kirlenir, paslanir, boyalari dökülür, günesten rengi solar, bu örneklere binlercesi eklenebilir.
weathering genelde ölçekten bagimsizdir. elbette ki büyük ölçeklerde daha fazla çalisma yapilmasi kaçinilmazdir, ama bunun ölçekli oldugu ve olmasi gerektigi söylenemez. çogu maketçi bu tip çalismalarin da ölçekli olmasi gerektigini savunur. örnegin gerçek uçaklarda panel birlesme noktalari belirli bir mesafeden görülemez, ancak bir kaç metre yakina gelince fark edilebilir. dolayisiyla bu çizgilerin de bir kaç ölçek metreden yani bir kaç santimden görülmesi gerektigini savunurlar. mamafih, ben buna katilmiyorum. zira bana göre maketi gerçek kilan, izleyenlerin hayal gücüdür. dolayisiyla izleyenlerin hayal gücünü harekete geçiren ve onlari zorlayan bir weathering çalismasi, asiriya da kaçilmadiysa, en iyi çalismadir.
burada bazi alt basliklar ile son boyama ya da bezeme çalismasi olan weathering’e örnekler vermeye çalisacagim.fakat, tüm bu efektler uygulanmadan önce, maketin boyama, decal ve vernik isleminin bitmis olmasi ve tüm maketin korumaya alinmis olmasi gereklidir. korumaya almak derken, yüzeyin bir ya da bir kaç kat mat vernikle kaplanmasi kastedilmektedir. eger efektler solvent bazli boya ile yapilacaksa son kat vernigin akrilik, eger su bazli boya ile yapilacaksa sentetik veya akrilik olmasi gerekir. eger sentetik vernik üzerine solvent bazli boyalar ile bu efektler uygulanirsa, bu solvent alttaki boyayi bozabilir. pek çok maketçi basari ile bu ikiliyi uyguladiklarini belirtseler de, siz bu riski göze almayin ve son kat olarak akrilik vernik bulamadinizsa su bazli boyalar ile weathering yapin.
4.1 solmus boya:
uzun süre serviste kalmis araçlarin boyalari günes isigina maruz kaldiklari için solarlar. bunu makette gerçeklestirmek için orijinal boyaya %30 beyaz katilarak hazirlanacak karisim, rasgele seçilmis panellerin ortalarina uygulanabilir. tabii bunun için airbrush’iniz olmasi sart. ya da tümden solmus etkisi vermek için açik gri boya en az % 70 tiner ile inceltilip uzaktan yüzeye püskürtülebilir. eger airbrush’iniz yoksa gri kuru pasteli zimpara üzerinde toz haline getirip enli ve yumusak bir firça ile maketin normalde günes gören üst yüzeylerine sürülebilir. kuru pastel çalismalarinda, atilacak son kat vernigin yüzeye hiç de iyi yapismayan pastel tozlarini kaldiracagi unutulmamalidir. dolayisiyla istediginiz efekti elde etmek için biraz abartili çalismaniz gerekebilir.
4.2 ölçege uygun renk hazirlama:
aslinda tamamen keyfe keder bir uygulama olan renk ölçeklendirmenin mantigi sudur; madem ki biz gerçek aletlerin belirli ölçekte küçültülmüsünü yapiyoruz, o zaman boyayi da ayni ölçekte küçültmemiz gerekir. aslinda, küçük zeminlerdeki boya, ayni boyanin uygulandigi büyük yüzeylere göre isigi daha az yansittigindan daha koyuymus gibi görünür. iste bu yüzden bazi modelciler, uçagin üzerindeki orijinal boya koduyla es deger hazirlanmis maket boyalarinin da rengini bir miktar açmayi salik vermekteler. eger bu mantigi kabul ediyor ve böyle bir uygulamada bulunmak istiyorsaniz, genel kanaat, koyu renklerin içine, maketin ölçeginin yarisi büyüklügünde yüzde olarak beyaz katmanin yeterli oldugudur. yani, eger 1/48 ölçek bir maket yapiyorsaniz, boyaya %24, 1/72 ölçek yapiyorsaniz %36 beyaz katabilirsiniz.
4.3 toz, çamur vb.
modern jetler son derece temiz tutulsalar da, özellikle ikinci dünya savasi sirasinda, personelin uçaklari temizlemek için çok da vakti olmadigindan, kullanildiklari cografyaya göre kirlenmenin görüldügünü bilmekteyiz. pasifik cephesinin kumu, avrupa’nin çamuru, afrika’nin çölü, rusya’nin kari vb vb… aslinda en iyi yöntem, maketi yapmadan önce detayli arastirip, varolan dönem resimlerinden bu kirlerin nerelerde ve ne kadar olduklarini tespit etmektir. bu tespit yapildiktan sonra, ilgili yerler için gerekli boyalar hazirlanmalidir. tozlar için, seyreltilmis gri-tan renkleri yüksek basinç altinda uzak mesafeden airbrush ile makete uygulanabilir. hanimlarin makyaj malzemeleri, özellikle allik ve farlarin pastel tonlari, çok ince pigmentasyona sahip olduklarindan, bir miktar da yag içerdiklerinden, çok güzel efektler vermede kullanilabilir. ayni sekilde kuru pastel tozlari da, yine firça, pamuklu çubuk ya da yine hanimlarin makyaj aparatlari olan sponge’lar ile makete uygulanabilir.
4.4 wash ???
“wash? yikama? o da ne?” diye soranlari duyar gibiyim. aslinda bu mevzuyu bölümün en basinda anlatmak gerekirdi, ama her teknikte oldugu gibi, bu teknigin de gerekliligi konusunda maketçiler arasinda anlasmazliklar görülmektedir. temelde wash, çok inceltilmis boya ile maketin çukur yerlerini, detay çizgilerini vb. belli etme islemidir. tartismalarin konusu, bölümün girisinde de anlattigim gibi, uçaklara belirli mesafeden bakinca hiçbir panel çizgisinin neredeyse görülmemesi, bu yüzden de uçagin üzerine bu tip panel belirginlestirici islemlerin yapilmasinin gereksizligidir. kisisel olarak, maket yapma felsefem “gerçegi tekrar etmiyoruz, gerçegi taklit ediyoruz” oldugu için, panellere wash yapilmasi ya da baska bir teknik ile panellerin belirginlestirilmesini savunmaktayim.
gelelim, bu wash nerelerde kullanilir sorusunun cevabina, akliniza gelen her yerde kullanabilirsiniz. tüm uçak ya da diger araç maketlerinin panel çizgilerini belirginlestirmek, sanal isik ortaminda gölge olmasi gereken yerlerin kontrastini artirmak, kokpit göstergelerini belirginlestirmek, kapak vb yerlerden sizmis yakit, yag vb akintilari veya pas akintilarini yapmak vb.
bir diger dikkat edilecek nokta ise, wash olusturulurken kullanilacak boyanin mat olmasi gerekliligi. kaliteli yagli boyalar da kuruyunca mat olurlar, unutmayin.
simdi, bana göre en kolay yapilabilecek wash uygulamalarini anlatmaya çalisayim.
enamel ve/veya yagli boya wash: burada sentetik bazli boyalar kullanacagiz. siz yine en bastaki uyarimi göz önünde bulundurun ve son kat vernigi akriliklerden seçin ki kullanacagimiz incelticinin bitmis boyaya zarar verme riskini en aza indirin. burada, sentetik tiner ana malzememiz. bos bir model master boya sisesini temel ölçek olarak alirsak, bu bos siseyi bir santim kalana kadar temiz, mümkünse tortulari süzülmüs kaliteli bir sentetik tiner ile dolduruyoruz. bu tinerin içine, asagi yukari 10-15 damla kadar enamel boya ya da o incelikte hazirlanmis yagli boya katiyoruz. renk seçimi size bagli, siyah, koyu gri, kahverengi, kizil kahve ya da isinize ne yararsa o renk yagli boya ya da enamel ya da ikisinin karisimi olabilir. iyice karistirdigimiz sivi, aslinda kirli bir tiner. iste bu kirli tineri ince bir firça ile panel çizgilerinin baglanti noktalarina tatbik ediyoruz. bu karisim, eger yeterli incelikteyse hiç sorunsuz, daha önce de anlatilan kapiler çekim (capillary action) etkisiyle çatlak boyunca ilerleyecektir. ilerlemiyorsa biraz daha tiner katin, yüzeye hemen yayiliyorsa biraz daha boya… tüm panel çizgileri bu sekilde isleme tabi tutuldugunda, kurumasini bekleyin ve hav birakmayan, mümkünse penye bir bezi parmaginiza sikica gerin, damlalikla bir damla temiz sentetik tiner damlatin ve bu tinerli kisimla maketin yüzeyini silip, çukurluklar haricine tasan wash’i temizleyin. kanatlarda rüzgar yönünde, gövdede ise yukaridan asagi temizlemenizi tavsiye derim. böylece rüzgar ve yagmur etkilerini elde edebilirsiniz. eger beziniz parmaginizda yeterince gergin degilse ya da panele dik degil de paralel temizleme yaparsaniz, panel içlerindeki boyayi da çikarabilirsiniz. böyle olursa sildiginiz yerleri tekrar yapin. unutulmamasi gereken bir nokta da, eger istediginiz koyulukta wash yapamiyorsaniz, sakin tinerin içine koyulsun diye boya katmayin. bunun yerine birkaç kat uygulama ile istediginiz koyuluga ulasin.
akrilik wash: burada da ayni enamel wash’da oldugu gibi kirli bir inceltici karisimi kullanacagiz. ama burada incelticimiz, ya boya firmasinin önerdigi inceltici olacak, ya da ülkemizde rahat bulunan tamiya akrilikleri için, isopropyl alkol kullanacagiz. yine ayni ölçülerde karisim hazirlayarak ayni sekilde uygulama yapacagiz, ama temizlerken isopropyl alkol kullanacagiz. bu uygulamayi, akrilik son kat vernigin üzerine yapmayin, aninda verniginiz çözülür! son kat enamel ise ve kurumasi için en az 48 saat beklediyseniz rahatlikla kullanabilirsiniz.
sulu boya wash: benim en sevdigim wash türü bu aslinda. burada su ve sulu boya kullanacagiz. sulu boyamiz, kaliteli ürünler üreten firmalarin, tüpte satilan tipi olacak, sakin guaj (tempera) kullanmayin, bulmasi biraz zor olabilir, ama israrla arayin. su plastige tutunamayacagi, damla damla kalacagi için içine birkaç damla sivi bulasik deterjani katacagiz. yine önceki anlatilan teknikler gibi uygulayip, suyla temizleyecegiz. hiç begenmedik mi? o zaman ilik suda yikayacagiz, bastan baslayacagiz. yani daha önce anlatilan tekniklerden çok daha affedici olan sulu boya wash uygulamasini hararetle tavsiye ederim. son kat verniginiz ya da boyanizin nasil oldugunun önemi yok, her türlü boyanin üzerine güvenle uygulayabilirsiniz.
sludge wash: bir diger sevdigim wash teknigi ise sludge wash… burada, bir çamur hazirlayacagiz. tamiya akriliginin ya da her hangi su ile incelebilir akrilik boyanin içine bolca sivi bulasik deterjani ve gerekirse az miktarda su katarak çok da akiskan olmayan, resmen sivi çamur kivaminda bir karisim elde ediyoruz. bu karisimi panellere firça ile sürüyoruz, korkmayin, bolca sürün, zira temizlemesi çok kolay. eger son kat verniginiz parlaksa çok daha rahat temizleyebilirsiniz. ayrica son kat vernik ya da boyanizin türünün de önemi yok. neyse efendim, bu çamuru panellere sürdükten sonra matlasana kadar kurumasini bekliyoruz. sonra pamuklu çubuk ya da yine parmaga gerilmis bir penye ile, daha önce anlatilan tekniklerde oldugu gibi temizliyoruz. temizleme aparatimizi biraz suyla nemlendirebiliriz, sakin alkol, sentetik tiner vb kimyasallar kullanmayin. bu anlatilan karisim yerine, tüp sulu boya veya kuru pastel tozlarini da kullanabilirsiniz.
wash islemini bitirdikten sonra bir kat vernikle korumaya almak akillica olacaktir. zira üzerine oldukça sert bir islem olan dry-brush yapacagiz
4.5 dry-brush
simdiye kadar yeni maket yapmaya baslayan kaç kisiyle karsilastiysam hepsi de dry-brush (belki kuru firça diye çevrilebilir)’in ne oldugunu, nasil yapilacagini sormustur. aslinda son derece kolay bir teknik olan dry-brush teknigini, wash’in aksi islemler için kullanacagiz. yani çikintilarin belirginlestirilmesi, parlak köselerin gösterilmesi, kazinti, asinma vb yüzey dökülmelerinin gösterilmesi vb. aslinda anlatilan tüm tekniklerin nerede nasil ne kadar uygulanmasi gerektigini zaman içinde siz belirleyeceksiniz, zira hiç olmadik yerlerde hiç olmadik tekniklerle harikalar yaratacak olan sizlersiniz.
öncelikle, zemin renginin oldukça açik tonunda (zemin rengine beyaz ya da gri katarak yapabilirsiniz) boya aliyoruz. unutmadan, dry brush için en iyi boya enamel boyadir, figürler için yagli boya tavsiye edilir. çogu akriligin pigment yapisi uygulama için elverissizdir. aldigimiz enamel boyayi iyice karistiriyoruz, enli (yassi) killi firçamizi yariya kadar bu boyaya batiriyoruz. fazlasini sise kenarina süzdürüp, bir parça bez ya da kagit havlu, peçete vb ile basliyoruz firçayi temizlemeye… temizlemek derken, herhangi bir kimyasal kullanmiyoruz. kuru bez, kagit havlu vb malzemeye, firçamizi sertçe sürterek , firça üzerindeki boyanin büyük kismini temizliyoruz. düz zeminde iz birakmayacak hale geldiginde, maketimizin üzerine sertçe sürmeye basliyoruz. elimizdeki neredeyse kuru firçanin tüm çikinti ve köseleri boyadigini, belirginlestirdigini göreceksiniz. hatat bunu daha koyudan daha açiga renkler kullanarak katmanlar halinde de yapabiliriz ki askeri araçlarda çok daha iyi görünecektir. iste böylece, kullanacagimiz boya renkleri ile üç boyutlu etkiyi, dökülmüs boyanin altindan görünen metal yüzeyi, personelin ayak izlerini, kokpit göstergelerini vb. boyayabiliriz. kamuflaji olusturan her renk için ayni islemin tekrar edilmesi gerektigini sanirim söylememe gerek yok. hülasa, deneyip görün ve nerede isinize nasil yarayacagina siz karar verin.
4.6 akintilar
ister yag, ister pas akintisi olsun, enamel ya da akrilik wash ile yapabiliriz. uçaklardaki akintilar için, istenilen renkte hazirlanan wash karisimini, ince uçlu bir firça ile istenilen yere küçük bir damla halinde uygulayin. sonra rüzgar yönünde bu damlaciga siddetle üfleyin. bu kadar basit, ama akintilari abartmayin. pek çok maketçi maketini, görsel açidan çok iyi görünmesine ragmen, aslinda gerçek uçakta o kadar akinti olsa asla uçamayacak ya da ciddi arizali sayilabilecek sekilde abartili yapiyor ve yarismalardan eleniyor. eger gerçek uçakta o kadar akinti varsa ki me-109’larin alt motor kaportasindan boydan boya arka gövdeye kadar yayilan yaglari buna örnek gösterilebilir, bunu bir sekilde belgeleyin ki sorana gösterebilesiniz.
4.7 kuru pasteller
bir mucize malzeme daha… kuru pastelleri toz haline getirip, çok çesitli amaçlarla kullanabiliriz. bunun için kuru pasteli zimpara üzerinde toz haline getirip, bu tozu bir yerde biriktirmenizi öneririm, böylece her an kullanilmaya hazir halde elimizin altinda olur. bu tozlari, ince firça ile panel çizgilerine uygulayip belirginlestirebilir, enli firça ile genis yüzeylerde solmus boya etkisi verebilir, askeri araçlari tozlandirabilir, sivi bulasik deterjani ile karistirip wash karisimi hazirlayabilir, eksoz ve silah islerini yapabiliriz. tek gereken uygun firça kullanimi ve hayal gücü…
boyama teknikleri üzerine genel tavsiyeler
weathering teknikleri, maketleri güzel gösteren, ama ustalik isteyen tekniklerdir. her ne kadar burada “söyle yapin, böyle edin” desem de, emir telakki etmeyiniz. sonuçta burada anlatilanlar kendi uygulamalarim ve tecrübelerimin sonuçlaridir. siz dilediginizi dilediginiz gibi yapmakta elbette ki özgürsünüz, ama, bir seyleri bastan kesfetmeye de gerek oldugunu sanmiyorum. örnegin, “enamel wash’i enamel boyanin üzerine yaptim, oldu abi, adam da orada atmis tutmus, pekala oluyormus” diye düsünmeyin. zira riski alan siziniz ve bu seferinde risk gerçeklesmedi diye ortadan kalkmis degil, unutmayin. anlatilan tekniklerin tek basina kullanimindan çok, birden fazla teknigin bir arada uyumlu kullanimi sizi sonuca götürecektir. sitenin ilgili bölümlerinde yapilmis maketlerin yazilarini okudugunuzda, pek çok teknigin bir arada kullanildigini göreceksiniz.
bir çogunuzun aklina, anlatilan tekniklerin yeterince açiklayici olmadigi gelebilir. haklisiniz, wash konusu haricinde asla “boyayi su kadar inceltin, su numara firça kullanin, airbrushinizin basinci söyle olsun” türünden rakamsal ifadeler vermedim. bu konuda danisacaginiz kisi, kendinizsiniz, bir de kullandiginiz malzemelerin üzerindeki etiketler… örnegin, hiç kimse “humbrol boyaya su kadar tiner katin airbrush için” diyemez, dememeli! zira her boyanin kutudan çiktigi kalinlik farkli oldugu gibi, her boyanin örtücülügü de ayni degildir. mesela, deneyin bakalim, yesil bir zemini kirmizi boya ile kaç katta ve kirmiziya ne kadar tiner katarak örtebileceksiniz? ama bana sorarsaniz denemeyin, alin bir açik gri, yesili önce onunla boyayin, sonra kirmizi atin. sari, turuncu,kirmizi ve canli mavi boyalari beyaz ya da gri astar üzerinde kullanin.dry-brush yaparken, firçayi seri hareketlerle köselere “vurdurun”. ne kadar seri, ne kadar sert, deneyin ve görün, sonucu akliniza ya da bir kagida not edin. ders çikarin. maketlere acimayin, gerekirse ucuz maketleri deneme tahtasi olarak kullanin. güzel maketler yapin, sevinin, bize gönderin,bizi de sevindirin. kolay gelsin.
www.ihmpmuk.com'dan alınmıştır.
25 Nisan 2010 Pazar
İstanbul Yeşilköy Havacılık Müzesi
Merhaba model uçak meraklıları bu hafta İstanbul Yeşilköy'de bulunana havacılık müzesindeydik.İsterseniz hemen bilgilere geçelim.
Bu arada müzeye giriş fiyatı da gayet makul
öğrenci:1.5 TL
tam:3 TL
not:fotoğraf makinesiyle girmek isterseniz 4-5 TL arası ücret ödemek zorundasınız.Askeri kimliği olanlara müzeye giriş ücretsiz.
Müze'ye gitme fikri orada bir çok maket uçak olduğunu öğrenmemle gelişti.Dilerseniz ulaşımdan başlayalım:
Otobüsle ulaşım:
İstanbul/Esenler Yeni Otogar’ında inildikten sonra belediye otobüsü veya servislerle Bakırköy’e, buradan da Halkalı istikametine giden banliyö trenine binilerek, Yeşilköy İstasyonu’nda inilip Hava Kuvvetleri Müzesine varılabilir.İkinci seçenek olarak Esenler Yeni Otogar’ın içinden geçen metro istasyonundan havalimanı yönüne giden tramvaya binilerek CNR (Uluslararası Fuar Merkezi) istasyonunda inilebilir.Taksi ile Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığına varılabilir. CNR-Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı arası yaklaşık beş km’dir.
Denizyolu ile
Denizyolu ile
İstanbul/Sarayburnu Limanına gelindikten sonra Sirkeci Tren İstasyonu’na yürünebilir. Halkalı istikametine giden banliyö trenine binilerek Yeşilköy İstasyonu’nda inilerek Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığına ulaşılabilir. Denizyolu ile İstanbul/Yenikapı gelindikten sonra vapur iskelesinin karşısında bulunan Yenikapı Tren İstasyonu’na gidilerek banliyö trenine binilebilir. Yeşilköy İstasyonu’nda inilip Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığına ulaşılabilir. İkinci seçenekolarak Yenikapı Vapur İskelesi’nin karşısında bulunan otobüs durağından Yeşilköy’e giden (72T nolu) belediye otobüsü ile Yeşilköy durağında inilip Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığına ulaşılabilir.
Tren ile
Tren ile
İstanbul/Haydarpaşa tren istasyonuna gelindikten sonra vapurla Eminönü’ne geçilerek Sirkeci Tren İstasyonu’na gelinir. Halkalı istikametine giden banliyö trenine binilerek Yeşilköy İstasyonu’nda inilip Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığına ulaşılabilir.Eminönü’ne gelindikten sonra ikinci seçenek olarak da Yeşilköy’e giden (81 nolu) belediye otobüsü ile Yeşilköy durağında inilerek Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığına ulaşılabilir.
Havayolu ile
Havayolu ile
İstanbul/Atatürk Havalimanına gelindikten sonra, taksi ile Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığına varılabilir.Atatürk Hava Limanı ile Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı arası yaklaşık 5 km'dir.
Özel araç ile
Özel araç ile
E-5 veya E-6 üzerinden Yeşilköy Atatürk Hava Limanı tabelası takip edilir, Havalimanı girişine kadar gelinerek buradan sahil yönüne devam edilir. İlk ışıklı kavşaktan sonra Hava Kuvvetleri Müzesi tabelası takip edilerek Hava Kuvvetleri Müzesine kolayca ulaşılabilir.
Ben otobüsle gitmeyi tercih ettim.Yeşilköy'de indim ve tren istasyonuna kadar yürüdüm.
Daha önce sitesin den de incelediğim üzere bir çok uçakla k
arşılaştım girişte.
arşılaştım girişte.Bu bölümü çıkışta incelemek üzere hemen maket uçakların olduğu kapalı müze bölümüne girdim.
İçeride binlerce maket....
Zeplinler,savaş uçakları,yolcu uçakları.
Kapalı müzede şehitlerimiz içinde genişçe yer ayırılmış.Onların kıyafetleri,kullandıkları eşyalar ...
Müzede küçük bir bomba bölümü de var.
Gelelim açık hava bölümüne...
Özellikle uçaklar sıkıştırılmamış geniş bir alanda sergileniyor.Bir çok hava a
racı var
yolcu helikopterleri,savaş helikopterleri,savaş uçakları,yolcu uçakları.Yalnız şöyle bir eksisi var.Uçakların kapısına asma kilit vurulmuş.Uçakların içine nöbetçi askerlerle girilse çok daha iyi olurdu.Sonuçta o uçakları bir daha yakından görme şansımız kısıtlı.
Market bölümünde ise hediyelik anahtarlar,normal fiyatlarından düşük maket uçaklar bulunmakta.Bende bir adet Harvard MK.4 aldım.
Dip not:Maket uçaklar dünyanın en iyi markalarından biri olan REVELL'e ait.Ve gerçeklerinin kopyası.Bende bir adet Harvard MK.4 aldım.
Genel olarak toparlarsak müze bizler için biçilmiş kaftanGidip görmenizi şiddetle tavsiye ediyorum.
Bilgi için:
resmi sitesi:http://www.hho.edu.tr/Muze/muze.htm
Hava Kuvvetleri Müzesi Komutanlığı
34149
Yeşilköy / İSTANBUL
Telefon
:
+90 212 663 24 90
Faks
+90 212 663 15 60
e-posta
havacilikmuzesi@hho.edu.tr
yazı ve fotoğraflar bana aittir.
Maket-Model Tutkunlarının Sitesi
Merhaba model uçak tutkunları.
Yayın hayatına yeni başlayan sitemizde hızla gelişmekte olan bir hobi olan model-maket uçakları konu edeceğiz.En kaliteli markalar,nasıl uçurulur,maket boyalar...
Umarım bir çok kişiye bu yararlı ve bir o kadar da zevkli hobiyi duyurabiliriz.
Yayın hayatına yeni başlayan sitemizde hızla gelişmekte olan bir hobi olan model-maket uçakları konu edeceğiz.En kaliteli markalar,nasıl uçurulur,maket boyalar...
Umarım bir çok kişiye bu yararlı ve bir o kadar da zevkli hobiyi duyurabiliriz.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)